Umowa zlecenia z obywatelem Ukrainy a składki ZUS

Umowa zlecenia z obywatelem Ukrainy, wykonywana na terenie Polski, podlega ubezpieczeniom społecznym w takim samym zakresie jak zlecenie realizowane przez Polaka.

Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie podlegania omawianym ubezpieczeniom nie posługuje się kryterium obywatelstwa czy np. miejsca zamieszkania bądź pobytu. Oznacza to, że obowiązkiem ubezpieczeń społecznych są objęci także cudzoziemcy, o ile spełniają warunki do objęcia ich tym ubezpieczeniom. W kontekście obowiązku opłacania składek ZUS od zleceniobiorców – obcokrajowców istotnym jest więc:

fakt zawarcia z polskim podmiotem np. umowy zlecenia, czyli umowy rodzącej zgodnie z przepisami obowiązek ubezpieczeń społecznych oraz
wykonywanie pracy w ramach tej umowy na obszarze RP.

Błędne jest wychodzenie z założenia, iż spełnienie przez cudzoziemca jedynie wymogu w postaci braku stałego pobytu na terytorium Polski, może być wystarczającą przesłanką do zwolnienia takiej osoby z podlegania ubezpieczeniom społecznym w Polsce.

Jedynie prawo wspólnotowe lub ratyfikowana umowa międzynarodowa, jako prawo nadrzędne, mogą wykluczyć zastosowanie polskich przepisów w zakresie zabezpieczenia społecznego.

Dodajmy w tym miejscu, że ubezpieczeniu zdrowotnemu na terenie naszego kraju podlegają m.in. zleceniobiorcy:

• którzy uzyskali w Polsce status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą albo korzystają z ochrony czasowej na jej terytorium,

• nieposiadający obywatelstwa państwa członkowskiego UE lub Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), legalnie zamieszkujący na terytorium innego niż Polska państwa UE lub EFTA.

• nieposiadający obywatelstwa państwa członkowskiego UE lub EFTA – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, którzy przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie:

• wizy w celu wykonywania pracy, zezwolenia na pobyt czasowy z wyłączeniem zezwolenia udzielonego na podstawie art. 181 ust. 1 ustawy z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (chodzi tu m.in. o zezwolenie na krótkotrwały pobyt w Polsce w celu osobistego stawiennictwa przed polskim organem władzy publicznej),

• zezwolenia na pobyt stały lub na pobyt rezydenta długoterminowego UE,

• zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub na pobyt tolerowany.

Interpretacja ZUS

Gdańsk, dnia 23 czerwca 2017 r.

DI/100000/43/703/2017

DECYZJA NR 211

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t. j. Dz. U. z 2016 r., poz.1829 ze zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku uznaje za nieprawidłowe stanowisko zawarte we wniosku (…) z siedzibą w (…) z dnia 24 maja 2017 r. doręczonym dnia 29 maja 2017 r. w kwestii dotyczącej podlegania ubezpieczeniom społecznym przez cudzoziemców będących obywatelami Ukrainy, zatrudnionych przez polskiego przedsiębiorcę na terenie Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy zlecenia.

UZASADNIENIE

Dnia 29 maja 2017 r. do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wpłynął 'wniosek przedsiębiorcy (…) z siedzibą w (…) wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Wnioskodawca w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zatrudnia i ma zamiar zatrudniać na podstawie umowy zlecenia:

Zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, których pobyt w Polsce nie przekracza 6 miesięcy – na podstawie oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy obywatelowi Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy na warunkach określonych w § 1 pkt 20 rozporządzenia Ministra pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę.
Zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, które uzyskały zezwolenie typu A na pobyt czasowy i pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej do 1 roku – na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 3 i 88 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 roku oraz art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r, – Kodeks postępowania administracyjnego.

Zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, które uzyskały zezwolenie na pracę i pobyt czasowy do trzech lat – na podstawie art. 114 ust. 1 w zw. z art. 114 ust. 3 pkt 3, art. 98 ust 1 i 2, art. 104, art. 118 ust. 1, art. 240 pkt 1 art. 242 ustawy z dnia 12 grudnia 2013r. o cudzoziemcach.

Wnioskodawca jest pracodawcą, działającym jako spółka prawa handlowego, posiada czynny wpis do Rejestru Przedsiębiorców. Na podstawie umów zleceń zatrudnia i ma zamiar zatrudniać obywateli Ukrainy, którzy nie posiadają kart stałego pobytu na terytorium RP. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej Wnioskodawca ma zawarte oraz zawierz umowy handlowe z partnerami biznesowymi, których siedziba znajduje się na terytorium RP. Zleceniobiorcy/pracownicy wnioskodawcy wykonują prace manualne, ręczne pakowanie, prace na plantacji, zbieranie truskawek, borówek, malin, oraz prace związane z pielęgnacją roślin. Wnioskodawca, zawierając urnowy zlecenia z cudzoziemcami zatrudnionymi w sposób opisany powyżej, a zatem z pobytem mającym charakter tymczasowy, dokonuje zgłoszenia tych osób do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odprowadza składki, o których mowa w ustawie o SUS, składki zdrowotne i zaliczki na podatek dochodowy.

Wnioskodawca powziął wątpliwość czy obecnie zatrudniani oraz zatrudnieni w przyszłości przez Wnioskodawcę obywatele Ukrainy, w sposób opisany jak wyżej w punkcie 1,2,3, z którymi Wnioskodawca ma zawarte urnowy zlecenia oraz ma zamiar zawrzeć urnowy zlecenia, których to pobyt w Polsce ma charakter czasowy (tj. pobyt nie ma charakteru stałego) podlegają obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w Polsce w świetle Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

We własnym stanowisku w sprawie wnioskodawca wskazuje, że obecnie zatrudniani oraz zatrudnieni w przyszłości przez Wnioskodawcę obywatele Ukrainy, w sposób opisany jak wyżej w pkt 1,2,3 wniosku, z którymi Wnioskodawca ma zawarte umowy zlecenia oraz będzie zawierał umowy zlecenia, których to pobyt w Polsce ma charakter tymczasowy (tj. pobyt nie ma charakteru stałego), którzy nie posiadają kart stałego pobytu – na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2013, 1442, dalej Ustawa SUS) nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

Stanowisko wnioskodawcy oparte jest na treści art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, że: „Nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Wnioskodawca nadmienia, że zgodnie z treścią art. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych:

Ubezpieczenia społeczne obejmują:

ubezpieczenie emerytalne;
ubezpieczenia rentowe;
ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane dalej „ubezpieczeniem chorobowym”;
ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane dalej „ubezpieczeniem wypadkowym”.

Według wnioskodawcy, zakresem przedmiotowym art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są objęci zarówno obywatele państw obcych zatrudnieni w placówkach wymienionych w tym przepisie (niezależnie od charakteru ich pobytu na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej), jak również obywatele państw obcych niezatrudnieni w takich placówkach, o ile tylko ich pobyt na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej nie będzie miał charakteru stałego.

Wnioskodawca nadmienia, że jego opinia jest w pełni zgodna z ugruntowaną, wieloletnią linią orzeczniczą sądów polskich, w szczególności Sądu Najwyższego, który wielokrotnie podejmował to zagadnienie, za każdym razem orzekając w sposób zgodny ze stanowiskiem Wnioskodawcy [w szczególności wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2011 r. (I UK 60/11), wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2011 r. (III UK 215/10), wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2007r. (I UK 225/06), wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2008r. (I UK 303/07), wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2009r. (II UK 116/08).

Wnioskodawca opiera swoją wykładnię na stwierdzeniu zawartym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2009r. (II UK 116/08), zgodnie z którym art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych powinien być odczytywany w ten sposób, że nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie po pierwsze – obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i po drugie-obywatele państw obcych, którzy są zatrudnieni w placówkach wymienionych w drugim członie tego przepisu. W konsekwencji oznacza to, że zakresem przedmiotowym art. 5 ust 2 ustawy systemowej są objęci zarówno obywatele państw obcych zatrudnieni w placówkach wymienionych w tym przepisie (niezależnie od charakteru ich pobytu na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej) jak również obywatele państw obcych niezatrudnieni w takich placówkach, o ile ich pobyt nie ma charakteru stałego.

Wnioskodawca przytacza także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2008r. (I UK 303/07), zgodnie z którym wykładnia art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie daje podstaw do uznania, iż poprzez użycie w tym przepisie spójnika „i” zawiera on koniunkcję oznaczającą wymóg łącznego spełnienia dwóch przesłanek niepodlegania obowiązkowi ubezpieczenia społecznego przez obywateli państw obcych (ci, którzy spełniają po pierwsze – warunek braku stałego pobytu na obszarze Państwa polskiego i po drugie – warunek zatrudnienia w wymienionych placówkach). Sąd Najwyższy uznał, że użycie w art. 5 ust. 2 ustawy ó systemie ubezpieczeń społecznych spójnika „i” stanowi koniunkcję (złączenie) dwóch zdań, odnoszących się do niezależnych od siebie dwóch kategorii określonych w nim osób, niepodlegających obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (ci, których pobyt na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i ci, którzy są zatrudnieni w wymienionych placówkach niezależnie od charakteru pobytu na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej).

Wnioskodawca podkreśla, że wyroki zapadłe w powołanych sprawach wydane zostały w oparciu o tożsamy stan faktyczny i w oparciu o te same przepisy prawa. Wskazuje także, iż jego stanowisko jest zbieżne z ugruntowaną linią orzecznictwa Sądu Najwyższego. Wnioskodawca nie ma więc obowiązku odprowadzania składek z ubezpieczenia społecznego, o których mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych w przypadku obecnie oraz w przyszłości zatrudnianych obywateli Ukrainy, ponieważ zatrudnienie cudzoziemców następuje na pobyt czasowy, nie mający charakteru stałego, a zatrudnieni cudzoziemcy nie posiadają kart stałego pobytu. Wnioskodawca przytacza także stanowisko Sądu Apelacyjnego w Łodzi w wyroku z dnia 3 kwietnia 2013r., III Aua 1089/12 z treści którego wynika, że „z faktu posiadania karty stałego pobytu daje się wyprowadzić domniemanie, że pobyt cudzoziemca na terytorium Polski ma charakter stały, lecz strona może w procesie wykazać okoliczności przeciwne w celu obalenia domniemania”.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku stwierdza, co następuje:

Stanowisko wyrażone przez przedsiębiorcę we wniosku o wydanie pisemnej interpretacji uznać należy za nieprawidłowe.

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie.

Jednocześnie zgodnie z art. 83d ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art.10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Ubezpieczenie chorobowe jest natomiast dobrowolne.

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym nie posługuje się kryterium obywatelstwa czy np. miejsca zamieszkania lub pobytu. Oznacza to, że obowiązkiem ubezpieczeń społecznych są objęci także cudzoziemcy, o ile spełniają warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym, a tak jest, gdy z cudzoziemcem zostaje zawarta umowa zlecenia. Istotnym dla objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych jest więc:

fakt zawarcia z polskim podmiotem np. umowy zlecenia, czyli umowy rodzącej zgodnie z przepisami obowiązek ubezpieczeń społecznych oraz
wykonywanie pracy w ramach tej umowy na obszarze Polski.

Jedynie ratyfikowana umowa międzynarodowa, jako prawo nadrzędne, może wykluczyć zastosowanie polskich przepisów w tym zakresie. W opisanym stanie faktycznym taka sytuacja jednak nie zachodzi.

Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przywoływanym przez wnioskodawcę, nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w tej ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Wymienione warunki powinny być spełnione łącznie, tzn.:

osoba ta jest cudzoziemcem,
jej pobyt w Polsce nie może mieć charakteru stałego,
jest zatrudniona w obcym przedstawicielstwie dyplomatycznym, urzędzie konsularnym, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych.

Taka sytuacja, jak wynika z opisu stanów faktycznych i zdarzeń przyszłych, nie zachodzi w opisanym przypadku.

Nie sposób przyjąć, iż już spełnienie przez cudzoziemca jednego wymogu w postaci braku stałego pobytu na terytorium Polski miałoby być wystarczającą przesłanką do zwolnienia takiej osoby z podlegania ubezpieczeniom społecznym w Polsce.

Po pierwsze literalne brzmienie treści art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który posługuje się kwantyfikatorem „i” oznaczającym koniunkcję, a więc konieczność łącznego spełnienia obu przesłanek przewidzianych tym przepisem. Jako pozbawione uzasadnienia prawnego, a także wbrew zasadom logiki formalnej uznać należy twierdzenie, iż wskazany przepis tworzy dwie niezależne od siebie kategorie określonych w nim osób, które obowiązkowi ubezpieczeń społecznych nie podlegają.

Po wtóre, dopuszczenie przeciwnego poglądu oznaczałoby, iż podważeniu uległoby domniemanie racjonalności ustawodawcy, który poprzez takie, a nie inne ukształtowanie treści danego przepisu zmierza do osiągnięcia konkretnego celu, który uznaje za istotny i pozostający w zgodzie z nadrzędnymi zasadami, którym dany akt prawny hołduje. Obalenie tego domniemania, choć hipotetycznie możliwe musiałoby znaleźć racjonalne uzasadnienie, którego nie sposób się tu doszukać.

Co więcej, wymagałoby to postawienia ustawodawcy zarzutu naruszenia podstawowych zasad legislacji przy tworzenia przepisów prawa. Zgodnie, bowiem z § 56 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (t. j. Dz. U. z 2016 r., poz. 283) „w obrębie artykułu (ustępu) zawierającego wyliczenie wyróżnia się dwie części: wprowadzenie do wyliczenia oraz punkty. Wyliczenie może kończyć się częścią wspólną, odnoszącą się do wszystkich punktów. W obrębie punktów można dokonać dalszego wyliczenia, wprowadzając litery. W obrębie liter można dokonać kolejnego wyliczenia, wprowadzając tiret.”

W sytuacji więc, gdyby celem ustawodawcy było dokonanie rozróżnienia dwóch grup ubezpieczonych w obrębie danego artykułu, to uczyniłby to, poprzez wyliczenie dokonane w formie punktów, tak jak zresztą czyni to w innych miejscach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych — przykładowo w art. 8 ust. 6 ustawy.

Przepis art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych winien podlegać ścisłej interpretacji. Także zastosowanie wykładni systemowej względem tego przepisu prowadzi do identycznego rezultatu. Celem ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest powszechne objęcie ubezpieczeniami społecznymi osób świadczących pracę w oparciu o taką umowę, która stanowi tytuł do ubezpieczeń społecznych.

źródło: http://www.zus.pl/