Jak wypowiedzieć umowę zlecenia - zasady i wzór wypowiedzenia

Zatrudniając zleceniobiorców należy posiadać odpowiednią wiedzę o tym, jak wypowiadać umowę zlecenia. Zasady i konsekwencje wypowiedzenia wspomnianej umowy zależą przede wszystkim od zapisów zawartych w jej treści oraz od powodów, dla których dochodzi do zakończenia stosunku cywilnoprawnego łączącego zleceniobiorcę i zleceniodawcę.

Kwestię wypowiadania umów zlecenia bardzo ogólnie reguluje art. 746 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, podmiot zatrudniający może wypowiedzieć umowę zlecenia w każdym czasie. Ma jednak obowiązek:

zwrócić zleceniobiorcy wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia;
w razie odpłatnego zlecenia uiścić zleceniobiorcy część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę.

Jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien dodatkowo zapłacić odszkodowanie (w przypadku, gdy wykonawca zlecenia poniósł na tę okoliczność szkodę).

Analogicznie wygląda sprawa, gdy umowę zlecenia wypowiada zleceniobiorca. Może to również zrobić w każdym czasie. Przy czym, gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę.

Sąd Najwyższy w wyroku z 9 października 2013 r. (sygn. akt V CSK 472/12) wyjaśnił, że uregulowanie przewidziane w art. 746 Kodeksu cywilnego dotyczy także umów zlecenia zawartych na czas oznaczony. Uprawnienie do wypowiedzenia zlecenia ma charakter uprawnienia prawo kształtującego, a złożone w jego wykonaniu oświadczenie o wypowiedzeniu wywiera skutek ex nunc, tj. od chwili złożenia (art. 61 § 1 Kodeksu cywilnego).

Nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów. Zdaniem Sądu Najwyższego, zakaz ten nie wyłącza prawa zastrzeżenia przez strony, że w takiej sytuacji rozwiązanie umowy nastąpi z zachowaniem uzgodnionego okresu wypowiedzenia (por. wyrok z 15 października 2014 r., sygn. akt V CSK 684/13, OSNC-ZD 2016/1/7).

Rozwiązanie umowy zlecenia na trzy sposoby

Analiza treści art. 746 Kodeksu cywilnego prowadzi do wniosku, iż umowa zlecenia może być rozwiązana na trzy sposoby:

1) jeżeli umowa nie stanowi inaczej, można ją wypowiedzieć w każdym czasie, a więc ze skutkiem natychmiastowym (art. 746 § 1 i 2 zdanie pierwsze Kodeksu cywilnego),

2) za wypowiedzeniem, jeżeli taką możliwość przewidziano w umowie – w takiej sytuacji strony zrzekają się możliwości wypowiedzenia umowy w każdym czasie,

3) nawet jeżeli umowa określa terminy wypowiedzenia, można ją wypowiedzieć w każdym czasie, a więc ze skutkiem natychmiastowym – jednak tylko wtedy, gdy istnieją ku temu ważne powody; takiego uprawnienia w umowie nie można się z góry zrzec (art. 746 § 3 Kodeksu cywilnego).

Powyższe potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 14 maja 2002 r., sygn. akt V CKN 1030/00.

Strony umowy zlecenia mogą określić w jej treści okres wypowiedzenia (mają tu pełną dowolność) oraz sposób wypowiedzenia (np. na piśmie pod rygorem nieważności).

Odszkodowanie za zerwanie umowy zlecenia

Konieczność wypłaty odszkodowania w sytuacji rozwiązania umowy zlecenia występuje, gdy druga strona poniesie szkodę (i jest w stanie to udowodnić). Nawet jeśli do wypowiedzenia umowy doszło z dnia na dzień bez ważnych powodów, to może się okazać, że druga strona nie poniosła w związku z tym żadnej szkody i odszkodowanie w związku z tym jej się nie należy. Sposobem na uniknięcie obowiązku udowadniania wysokości szkody, w treści umowy zlecenia można przewidzieć zapisy o karach umownych, które będą przysługiwać w umówionej wysokości w razie wypowiedzenia umowy bez ważnych powodów.

Jak wynika z przywołanego wyżej wyroku Sądu Najwyższego z 14 maja 2002 r., sygn. akt V CKN 1030/00:

jeżeli rozwiązanie umowy nastąpiło ze skutkiem natychmiastowym, wypowiadający zlecenie ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą, jeżeli wypowiedzenia dokonano bez ważnego powodu (art. 746 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego zdanie drugie);
jeśli zaś zachowano przewidziany w umowie okres wypowiedzenia, kwestia przyczyn wypowiedzenia nie ma znaczenia. Brak ważnych powodów nie wyłącza tu możliwości wypowiedzenia, ani nie rodzi odpowiedzialności odszkodowawczej – dochodzi po prostu do rozwiązania umowy w sposób w niej przewidziany.

Przepis art. 746 Kodeksu cywilnego nie daje podstaw do rozważań, czy strony mogą czy też nie mogą „wyłączyć odpowiedzialności odszkodowawczej”. Obowiązek naprawienia szkody bowiem istnieje bądź nie istnieje w zależności od tego, czy wypowiedzenie zlecenia nastąpiło z ważnych powodów oraz czy spełnione są inne przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej.

Zauważmy, że gdy przyczyną wypowiedzenia umowy zlecenia jest nienależyte jej wykonywanie przez przyjmującego zlecenie, to można się domagać odszkodowania za nienależyte wykonywanie umowy niezależnie od tego, w jakim trybie wypowiedziano umowę. W takim przypadku nie jest to odszkodowanie za szkodę spowodowaną rozwiązaniem umowy, lecz za szkodę powstałą wskutek nienależytej realizacji zlecenia. W myśl wszakże art. 471 Kodeksu cywilnego, dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej (np. umowy) nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności (art. 472 Kodeksu cywilnego).

Ważny powód rozwiązania umowy zlecenia czyli jaki?

Przepisy niestety nie wskazują co należy rozumieć przez ważny powód rozwiązania umowy zlecenia. Może nim być przykładowo: zmiana przepisów, która uniemożliwia dalsze zatrudnianie zleceniobiorcy, poważna choroba wykonawcy zlecenia czy uzasadniona utrata zaufania zleceniodawcy do zleceniobiorcy.

W razie sporu, ocena, czy zaistniały ważne powody do zerwania umowy zlecenia należeć będzie ostatecznie do sądu i powinna ona być być dokonana z uwzględnieniem okoliczności faktycznych sprawy i charakteru stosunku prawnego łączącego strony.