Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu (bez okresu wyczekiwania) zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 14 lub innym chorym członkiem rodziny, za którego uważa się: małżonka, rodzica dziecka, rodziców, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat – pod warunkiem, że pozostają oni z osobą sprawującą opiekę we wspólnym gospodarstwie domowym w okresie sprawowania opieki.
Jego wysokość to zawsze 80% podstawy wymiaru.
Sprawdź kalkulator służący obliczaniu świadczeń chorobowych, w tym zasiłku opiekuńczego:
Kalkulator Wynagrodzeń Jak obliczać zasiłek opiekuńczy
Jak obliczać zasiłek opiekuńczy
Prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem przysługuje na równi matce i ojcu dziecka, ale wypłaca się go tylko jednemu z rodziców, temu który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres.
Zasiłek opiekuńczy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem przysługuje również opiekunom tymczasowym dzieci z Ukrainy ustanowionym na podstawie postanowienia polskiego sądu.
Przykład:
Dziecko zostało poddane zabiegowi operacyjnemu w trybie jednodniowym. Lekarz uznał, że w dniu, w którym przeprowadzony był zabieg, dziecko wymaga opieki obojga rodziców, m.in. z uwagi na konieczność transportu dziecka do domu. Zarówno matka, jak i ojciec dziecka otrzymali zaświadczenia lekarskie z tytułu konieczności sprawowania opieki nad chorym dzieckiem na ten sam dzień. Zasiłek opiekuńczy za ten sam okres może być przyznany tylko jednej z ubezpieczonych osób uprawnionych do opieki nad dzieckiem rodziców, w tym przypadku ojcu lub matce dziecka.
Na kogo przysługuje zasiłek opiekuńczy
Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:
1) dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:
a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza,
b) choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2023 r. poz. 204, z późn. zm.) lub dziennego opiekuna w rozumieniu tej ustawy, sprawujących opiekę nad dzieckiem,
c) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,
d) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;
2) dzieckiem niepełnosprawnym (dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat) w przypadku:
a) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,
b) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;
3) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;
4) chorym dzieckiem niepełnosprawnym do ukończenia 18 lat;
5) innym chorym członkiem rodziny.
Ubezpieczony rodzic dziecka ma prawo do zasiłku opiekuńczego z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem objętym izolacją lub kwarantanną. Konieczność izolacji lub kwarantanny dziecka jest traktowana analogicznie do choroby dziecka, oznacza bowiem niemożność wykonywania pracy przez jednego z rodziców dziecka w związku z koniecznością zapewnienia mu opieki.
Za nieprzewidziane zamknięcie żłobka, przedszkola, klubu dziecięcego lub szkoły, do których uczęszcza dziecko uważa się takie zamknięcie tych placówek, o którym ubezpieczony został zawiadomiony w terminie krótszym niż 7 dni przed dniem ich zamknięcia.
Za dzieci uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie (np. w ramach rodziny zastępczej niezawodowej).
Warunek pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym wymagany przy ustalaniu prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat, w tym niepełnosprawnym dzieckiem do ukończenia 18 lat, lub innym chorym członkiem rodziny uważa się za spełniony także wówczas, gdy ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z chorym tylko przez okres choroby.
W przypadku gdy rodzice dziecka w wieku do ukończenia 8 lat lub niepełnosprawnego dziecka do ukończenia 18 lat, zatrudnieni są w systemie pracy zmianowej na różnych zmianach, każdego z nich uważa się za osobę stale opiekującą się dzieckiem i w razie choroby, porodu lub pobytu małżonka ubezpieczonego lub jednego z rodziców w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, drugiemu z rodziców przysługuje zasiłek opiekuńczy.
W przypadku gdy oboje rodzice dziecka są zatrudnieni w systemie pracy zmianowej albo gdy jedno z nich jest zatrudnione w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje tylko za dni, w których rodzice pracują na różnych zmianach i w związku z tym dziecko w wieku do ukończenia 8 lat lub niepełnosprawne dziecko do ukończenia 18 lat pozostawałoby bez opieki z powodu porodu, choroby lub pobytu małżonka ubezpieczonego lub drugiego z rodziców w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.
Zasada ta ma także zastosowanie w przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do lat 8 z powodu nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola, klubu dziecięcego lub szkoły, do których uczęszcza dziecko albo w razie choroby niani lub dziennego opiekuna, sprawujących opiekę nad dzieckiem.
Jeśli oboje rodzice, bądź jedno z nich pracują w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje za okres sprawowania opieki, w którym oboje rodzice pracują na tych samych zmianach, a także na różnych zmianach, jeżeli chore dziecko pozostawałoby bez opieki w wyniku częściowego pokrywania się godzin pracy, wskutek dojazdu lub dojścia do pracy i z pracy.
Okres, przez który należny jest zasiłek opiekuńczy
Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres do:
1) 60 dni w roku kalendarzowych – z tytułu opieki nad dziećmi w wieku do lat 14, w tym także dziećmi niepełnosprawnymi w tym wieku;
2) 14 dni w roku kalendarzowym – z tytułu opieki nad innymi członkami rodziny, w tym chorymi dziećmi w wieku powyżej 14 lat;
3) 30 dni w roku kalendarzowym, jeśli opieka sprawowana jest nad:
a) chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku powyżej 14 do ukończenia 18 lat, albo
b) dzieckiem niepełnosprawnym w wieku powyżej 8 do ukończenia 18 lat, jeśli w wyniku porodu, choroby albo pobytu w szpitalu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, którzy stale opiekują się dzieckiem, nie mogą oni opiekować się dzieckiem niepełnosprawnym.
Okresy te są niezależne od liczby osób uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz liczby dzieci, w tym dzieci niepełnosprawnych i innych chorych członków rodziny wymagających opieki. Do limitu 60, 14 lub 30 dni w roku kalendarzowym nie wlicza się okresów zwolnienia z zajęć służbowych z powodu sprawowania osobistej opieki przez drugiego z rodziców, który jest funkcjonariuszem (policji, staży pożarnej, żołnierzem zawodowym, funkcjonariuszem służby celno-skarbowej), za które otrzymuje uposażenie.
Przykład:
Ubezpieczona sprawowała opiekę nad chorym ojcem przez 10 dni i z tego tytułu wystąpiła o wypłatę zasiłku opiekuńczego.
Siostra ubezpieczonej w tym samym roku kalendarzowym wykorzystała już 10 dni zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorą matką. Ponieważ matka i ojciec należą do grona rodziny ubezpieczonej oraz jej siostry, ubezpieczona ma prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym ojcem tylko za 4 dni.
Przykład:
Ubezpieczony wystąpił o zasiłek opiekuńczy za 9 dni w związku ze sprawowaniem opieki nad chorym ojcem.
W tym roku kalendarzowym:
- ubezpieczony otrzymał zasiłek opiekuńczy za 5 dni w związku ze sprawowaniem opieki nad chorą babcią,
- żona ubezpieczonego otrzymała zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad chorą matką za 6 dni.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu tylko za 3 dni, gdyż ubezpieczony i jego żona otrzymali już w tym roku kalendarzowym zasiłek opiekuńczy za 11 dni z tytułu opieki nad innymi chorymi członkami rodziny.
Przykład:
Ubezpieczony sprawował opiekę nad chorą matką przez 14 dni i z tego tytułu wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego.
W tym roku kalendarzowym siostra ubezpieczonego otrzymała zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad chorą matką za 14 dni.
Ubezpieczony nie ma prawa do zasiłku opiekuńczego, gdyż limit 14 dni zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorą matką wykorzystała już jego siostra.
Ubezpieczony w tym samym roku kalendarzowym wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego za 10 dni, w związku ze sprawowaniem opieki nad chorym synem w wieku 15 lat. Ponieważ siostra ubezpieczonego nie należy do członków rodziny, którzy mogą sprawować opiekę nad dzieckiem ubezpieczonego, okres pobierania zasiłku opiekuńczego przez siostrę ubezpieczonego nie podlega wliczeniu do limitu 14 dni wypłaty zasiłku opiekuńczego. W związku z tym zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu za 10 dni.
Przykład:
Ubezpieczony wystąpił o zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad chorym ojcem za 14 dni.
W tym roku kalendarzowym siostra ubezpieczonego otrzymała zasiłek opiekuńczy za 14 dni w związku ze sprawowaniem opieki nad chorą teściową.
Ubezpieczony ma prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym ojcem za 14 dni. Okres pobierania zasiłku opiekuńczego przez siostrę ubezpieczonego nad swoją teściową, która nie należy do kręgu rodziny ubezpieczonego, nie podlega wliczeniu do limitu 14 dni w roku kalendarzowym.
Przykład:
Ubezpieczona ma dwoje dzieci niepełnosprawnych w wieku 15 i 17 lat. Wystąpiła o wypłatę zasiłku opiekuńczego za okres od 11 do 30 czerwca (20 dni) z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 15 lat. W lipcu ubezpieczony ojciec dziecka wystąpił u swojego pracodawcy o zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 17 lat i złożył zaświadczenie lekarskie na okres od 1 do 24 lipca (24 dni). Ubezpieczony ma prawo do zasiłku opiekuńczego tylko za 10 dni, do wyczerpania limitu 30 dni w roku kalendarzowym (30 dni – 20 dni).
Zasiłek za okres 8 tygodni po porodzie
W przypadku gdy ubezpieczona matka dziecka pobierająca zasiłek macierzyński w wymiarze do 8 tygodni po porodzie, przebywa w szpitalu lub innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, ubezpieczonemu ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje za okres pobytu matki dziecka w szpitalu lub innym zakładzie leczniczym zasiłek opiekuńczy w dodatkowym wymiarze do 8 tygodni, tj. do 56 dni, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 8 tygodni życia, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Przykład
Pracownica 6 marca urodziła drugie dziecko. Ze względu na stan zdrowia, od dnia porodu do 30 kwietnia (56 dni) przebywała w szpitalu, dziecko przebywało z nią do 14 marca. Mąż ubezpieczonej, który jest pracownikiem, pobierał w tym roku kalendarzowym przez 30 dni zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad chorym starszym dzieckiem w wieku 4 lat. Za okres od 15 marca do 30 kwietnia (47 dni) pracownik wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki na młodszym dzieckiem w okresie, w którym pracownica matka dziecka nie może sprawować opieki nad dzieckiem z powodu pobytu w szpitalu. Okresu tego nie zalicza się do limitu 60 dni wypłaty zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym, nie sumuje się też z okresem wcześniej wypłaconego zasiłku opiekuńczego za 30 dni.
W przypadku, gdy ubezpieczona matka dziecka, która pobiera zasiłek macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym i stan zdrowia uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, ubezpieczonemu ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje zasiłek opiekuńczy w dodatkowym wymiarze, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu osobistego sprawowania opieki nad nowo urodzonym dzieckiem.
W przypadku gdy ubezpieczona matka dziecka pobierająca zasiłek macierzyński porzuciła dziecko przed upływem 8 tygodni po porodzie, ubezpieczonemu ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje zasiłek opiekuńczy w dodatkowym wymiarze do 8 tygodni życia dziecka, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Ww. okresów wypłaty zasiłku nie wlicza się do limitu 60, 30 lub 14 dni.
Brak prawa do zasiłku opiekuńczego
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje za okres:
- w którym ubezpieczony:
- ma prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych,
- korzysta z urlopu bezpłatnego lub urlopu wychowawczego,
- jest tymczasowo aresztowany lub odbywa karę pozbawienia wolności,
- objęty zwolnieniem lekarskim, w czasie którego ubezpieczony pracował lub wykorzystywał to zwolnienie niezgodnie z jego celem, co zostało stwierdzone w czasie kontroli,
- w którym inny członek rodziny mógł sprawować opiekę zamiast ubezpieczonego (nie dotyczy to opieki nad chorym dzieckiem w wieku do lat 2).
Podkreślmy, że zgodnie z ust. 260 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej, członkiem rodziny, który może zapewnić opiekę, nie jest osoba, która:
- jest całkowicie niezdolna do pracy,
- jest chora,
- nie jest sprawna fizycznie lub psychicznie za względu na swój wiek,
- prowadzi gospodarstwo rolne,
- jest pracownikiem, który odpoczywa po pracy na nocnej zmianie,
- prowadzi działalność,
- nie jest zobowiązana do opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – jeśli odmawia sprawowania opieki.
