Z niniejszego artykułu dowiesz się, jak rozstrzygać zbieg zusowskich tytułów ubezpieczeniowych w sytuacji, gdy dana osoba:
- ma umowę o pracę,
- zawarła dodatkowo kilka umów zlecenia (opłacanych stawką miesięczną i godzinową),
- zachorowała w jednym z miesięcy.
Osoba spełniająca jednocześnie warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu stosunku pracy oraz z jednej lub kilku umów zlecenia jest obejmowana tymi ubezpieczeniami wyłącznie ze stosunku pracy, jeżeli:
- w umowie o pracę ma zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie,
- w razie braku zagwarantowania co najmniej minimalnego wynagrodzenia (co może mieć miejsce w przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy) – jeśli podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie.
Zatrudnianie pracownika na pełen etat oznacza, że z mocy prawa pracy przysługuje mu wynagrodzenie nie niższe od minimalnego, a zatem – zgodnie z przepisami ustawy o sus – nie podlega ubezpieczeniom społecznym ze zlecenia. Nieistotne w tym względzie jest wypłacanie wynagrodzenia z opóźnieniem lub przesunięciem (w miesiącu następującym po miesiącu, za który jest ono należne) albo występowanie nieobecności (za wyjątkiem urlopu bezpłatnego) skutkującej pomniejszeniem pensji (np. zwolnienie lekarskie).
W sytuacji, gdy podlegający oskładkowaniu przychód ze stosunku pracy w przeliczeniu na pełen miesiąc jest niższy niż minimalne wynagrodzenie (przy braku zagwarantowanej w umowie o pracę pensji na poziomie co najmniej płacy minimalnej), składki społeczne nalicza się również z umowy zlecenia. Dopiero łączna podstawa wymiaru składek społecznych, która osiągnie kwotę ustawowego minimum płacowego sprawia, iż kolejne zlecenia nie rodzą obowiązku naliczania tych składek.
Przy realizowaniu kilku umów zlecenia przez zleceniobiorcę, którego łączna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w danym miesiącu osiąga lub przewyższa poziom minimalnego wynagrodzenia za pracę, z kolejnych umów zlecenia podpisanych w tym miesiącu podlega on wspomnianym ubezpieczeniom wyłącznie dobrowolnie.
Ustalając obowiązek „ubezpieczeniowy” pamiętać trzeba, aby wyznaczać podstawę wymiaru składek społecznych:
- dla każdego miesiąca odrębnie,
- z pominięciem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wykazanej za miesiąc po ustaniu danego tytułu ubezpieczenia, tj. za miesiąc, w którym ubezpieczony nie podlegał już ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym ani jeden dzień,
- według kolejności powstawania tytułów.
Zatrudniony może:
- zmienić tytuł obowiązkowych ubezpieczeń, jednak wybór ten nie może naruszać ww. zasad;
- być także objęty dobrowolnie, na swój wniosek, ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów.
Wystąpienie choroby a tytuł do ubezpieczeń
Jeżeli jedna osoba posiada kilka tytułów do ubezpieczeń w ZUS (np. umowę o pracę i zlecenia), wówczas kluczowe jest ustalenie, od których umów należy odprowadzać składki społeczne. Szczególną uwagę należy zwrócić na miesiące, w których wystąpiła niezdolność do pracy z prawem do świadczeń chorobowych (np. zasiłku chorobowego).
Istnieje tu ważna zasada dotycząca umów zlecenia z wynagrodzeniem określonym w stałej kwocie miesięcznej. Jeżeli w miesiącu niezdolności do pracy przychód zleceniobiorcy jest z tego powodu niższy (lub zerowy), to przy weryfikacji obowiązku ubezpieczeniowego i tak bierzemy pod uwagę pełną kwotę wynagrodzenia zapisaną w umowie, a nie faktycznie uzyskaną należność za pracę brutto.
Sytuacja wygląda inaczej w przypadku umów, gdzie wynagrodzenie jest uzależnione od liczby przepracowanych godzin (stawka godzinowa), ilości wykonanej pracy (stawka akordowa) lub od osiągniętych wyników (prowizja). Dla takich umów decydujące znaczenie ma faktyczny przychód należny w danym miesiącu.
Przykład
Pani Anna K. (32 lata) w 2026 r. jest związana trzema umowami:
- od stycznia – umową o pracę na ½ etatu w firmie X z wynagrodzeniem 2600 zł brutto,
- od lutego – umową zlecenia z firmą Y, która gwarantuje stałą miesięczną odpłatność za pracę w wysokości 2300 zł brutto,
- od marca – umową zlecenia z firmą Z, w której wynagrodzenie jest liczone według stawki 45 zł brutto za godzinę.
W tej konfiguracji obowiązkowymi tytułami do ubezpieczeń społecznych są umowa o pracę oraz umowa zlecenia zawarta z firmą Y. Dzieje się tak, ponieważ suma ich podstaw wymiaru składek społecznych przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w 2026 r. (4806 zł). W związku z tym, z umowy zlecenia w firmie Z Pani Anna podlega jedynie obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Załóżmy, że w październiku 2026 r. Pani Anna przez tydzień przebywała na zwolnieniu lekarskim, w związku z czym otrzymała zasiłek chorobowy z ZUS zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i z obu umów zlecenia. Mimo że jej faktyczny przychód z umowy o pracę i zlecenia z firmą Y był niższy, nie zmienia to jej sytuacji ubezpieczeniowej.
Wynika to z tego, że przy ustalaniu obowiązku ubezpieczeń za październik, do sumy podstaw nadal wlicza się kwoty z umów: 2600 zł z umowy o pracę oraz 2300 zł ze zlecenia z firmą Y. Łączna podstawa wciąż wynosi 4900 zł, czyli powyżej progu minimalnego wynagrodzenia, a zatem umowa zlecenia z firmą Z nadal nie rodzi obowiązku opłacania składek społecznych.
