Nierzadko zdarza się, że firmy zatrudniają na umowę zlecenia emerytów pracujących w ramach umowy o pracę w innym zakładzie, gdzie ich podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia. W opisanej sytuacji osoby mające ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu zlecenia podlegają ubezpieczeniom społecznym, gdyż ich wynagrodzenie z umowy o pracę w danym miesiącu jest niższe od kwoty minimalnej płacy. Taki stan prawny obowiązuje od 1 stycznia 2016 r.
Interpretacja ZUS
Gdańsk, dnia 24 października 2016 r.
DI/100000/43/998/2016
Decyzja nr 422
Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r., poz.584 ze zm.) w związku z art. 83 d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016, poz. 963), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku uznaje za nieprawidłowe stanowisko zawarte we wniosku z dnia 24 sierpnia 2016 r. doręczonym dnia 9 września 2016 r. przez (…) w zakresie podlegania obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego i ubezpieczeń rentowych przez zleceniobiorców mających ustalone prawo do emerytury lub renty zatrudnionych na podstawie umowy o pracę przez podmiot trzeci.
UZASADNIENIE
Dnia 9 września 2016 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku wpłynął wniosek (…) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 10 października 2016 r. doręczonym dnia 13 października 2016 r.
Wnioskodawca wskazał, iż (…) (dalej: Spółka) zamierza rozpocząć współpracę na podstawie umowy zlecenia z osobami fizycznymi, które będą miały ustalone prawo do emerytury lub renty. Jednocześnie osoby te będą zatrudnione na podstawie umowy o pracę u innego pracodawcy. Zleceniobiorcy, z którymi Spółka zamierza zawrzeć umowy zlecenia nie będą wykonywać na rzecz Spółki pracy w oparciu o umowy o pracę. Spółka nie będzie występowała więc w roli pracodawcy względem tych zleceniobiorców. Podsumowując praca świadczona przez zleceniobiorców na podstawie umowy o pracę będzie wykonywana wyłącznie na rzecz pracodawców innych niż Spółka.
W przedstawionej sytuacji, Spółka powzięła wątpliwość czy w przypadku zawarcia umów zlecenia ze zleceniobiorcami, którzy będą mieli ustalone prawo do emerytury lub renty i jednocześnie będą zatrudnieni w oparciu o umowy o pracę u innego pracodawcy, Spółka powinna jako płatnik odprowadzać składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
W ocenie Spółki w sytuacji przedstawionej we wniosku nie będzie ona zobowiązana do odprowadzania, jako płatnik, składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od umów zlecenia zawartych ze zleceniobiorcami mającymi ustalone prawo do emerytury lub renty i równocześnie pozostającymi w stosunku pracy u innego pracodawcy. Zleceniobiorcy tacy posiadają bowiem obowiązkowy tytuł do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych jedynie w związku z przychodem osiąganym z tytułu stosunku pracy u innego pracodawcy.
Wnioskodawca zauważa, iż na podstawie art. 1 ust. 3c ustawy z dnia 23 października 2014 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U z 2014 r., poz. 1831; dalej: ustawa zmieniająca), z dniem 1 stycznia 2015 r. wszedł w życie art. 9 ust. 4a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. 2016 r., poz. 963, ze. zm., dalej: Ustawa SUS) w zmienionym brzmieniu, tj.: „Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt. 4, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2c i 4b”.
Spółka podkreśla, że dodanie do treści art. 9 ust. 4a ustawy obowiązującej w okresie od dnia 1 stycznia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku, odwołania do ust. 2c, de facto nie podlegało w tym czasie uwzględnieniu, gdyż ust. 2c wszedł w życie dopiero od 1 stycznia 2016 roku. Zdaniem Spółki pozostaje to bez wpływu na interpretację przepisu art. 9 ust. 4a Ustawy SUS, gdyż do końca 2015 roku miał on charakter jednolity, wobec czego był tak samo interpretowany zarówno przez płatników składek jak i przez ZUS. A zatem uznawane było, iż jeżeli zleceniobiorca, posiadający prawo do emerytury jest dodatkowo zatrudniony u innego pracodawcy, wówczas podlega on obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym tylko z tytułu przychodu osiąganego ze stosunku pracy. Natomiast z tytułu umowy – zlecenia może płacić powyższe składki dobrowolnie. Wnioskodawca zaznacza, iż obowiązujące do końca 2015 roku przepisy nie różnicowały w tym zakresie sytuacji zleceniobiorcy – emeryta w zależności od wysokości wynagrodzenia, jakie otrzymywał z tytułu stosunku pracy.
Wnioskodawca uznaje za zasadne podkreślić, iż art. 9 ust. 4a Ustawy SUS, do końca 2015 roku, stanowił przepis szczególny do ogólnych zasad podlegania ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym, w przypadku zbiegu tytułów ubezpieczeń opisanych w art. 9. Grupą objętą tymi szczególnymi zasadami na mocy powyższego przepisu, stały się osoby mające ustalone prawo do emerytury lub renty, a jednocześnie wykonujące czynności na podstawie między innymi umowy – zlecenia. Dla tych osób, ustawodawca wprowadzą bowiem zapis przytoczonego wyżej art. 9 ust. 4a, w którym wyraźnie wskazał, iż podlegają oni z tytułu umowy – zlecenia obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym jedynie w przypadku, gdy nie pozostają równocześnie w stosunku pracy. Przy czym w art. 9 ust. 4b zostało dookreślone, iż obowiązek opłacania składek emerytalnych i rentowych będzie istniał, jeżeli umowa – zlecenie zostanie zawarta z pracodawcą, z którym taka osoba pozostaje już w stosunku pracy.
Przedsiębiorca wskazuje dalej, iż dodany na mocy ustawy zmieniającej, obowiązujący od 1 stycznia 2016 roku art. 9 ust. 2c Ustawy SUS wskazuje natomiast, iż zleceniobiorca, który nie osiąga z innych tytułów łącznie minimalnego wynagrodzenia za pracę, powinien zostać objęty obowiązkowymi składkami na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Uznać więc należy, iż przepis ten ma charakter ogólny, a poszczególne tytuły do ubezpieczeń nie zostały w jakikolwiek sposób wyróżnione. Dotyczy on więc także stosunku pracy, a dodatkowo podkreślenia wymaga, że w ust. 2c brak jest jakiegokolwiek zastrzeżenia dotyczącego emerytów i rencistów.
Tym samym, zdaniem Spółki, wprowadzenie ust. 2c do Ustawy SUS, nie .zmieniło uregulowania w sposób szczególny oskładkowania zleceniobiorców – emerytów, które ma miejsce na podstawie przepisu art. 9 ust. 4a i 4b. Od 1 stycznia 2016 roku, przepis ten pozostał w niezmienionym brzmieniu, a w związku z tym nie ma podstaw do tego, by nadawać mu inne znaczenie niż takie, jakie przypisywane było do niego przed tą datą. Tym samym, w dalszym ciągu uznać należy, iż zleceniobiorca – emeryt będzie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu umowy-zlecenia, o ile nie pozostaje równocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą.
W ocenie Spółki, odesłanie w ust. 4a do ust. 2c ma charakter pozorny. Pozorność wynika z tego, że aby przyjąć je za prawdziwe, należałoby uznać, że ust. 4a jest zbędny, co narusza zasadę racjonalności ustawodawcy. Jedyna różnica między emerytem (rencistą) a innym zleceniobiorcą sprowadza się bowiem do zapisu „jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy”. Do końca 2015 r. sytuacja zgodnie ze stanowiskiem ZUS przedstawiała się w ten sposób, że zapis ust. 4a, w odróżnieniu od zleceniobiorców nie posiadających prawa do emerytury lub renty, znosił wymóg uzyskiwania na etacie minimalnego wynagrodzenia. Uznanie, że poprzez wprowadzenie przez Ustawę nowelizującą odesłania do ust. 2c, ustawodawca wprowadził wymóg osiągania minimalnego wynagrodzenia także u emerytów (rencistów) będących zleceniobiorcami i to niezależnie od tego, czy pozostają oni dodatkowo w stosunku pracy, powodowałoby, że zniknęłaby jedyna różnica, a więc utrzymywanie w ustawie ust. 4a-4b byłoby niecelowe. Wskazany warunek: „jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy” byłby warunkiem pustym.
Tymczasem, jak zauważył Sąd Najwyższy w postanowieniu z 24 lutego 2006 r. (sygn. akt I KZP 52/05), z zasady racjonalności wyniku, że żaden przepis, a nawet żaden z fragmentów przepisu nie może być uznany za zbędny. Analogiczne stanowisko można znaleźć chociażby w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 lutego 2012 r. (sygn. akt I OSK 1709/11).
Stwierdzenie, że żaden przepis ani jego część nie może być uznany za zbędny, jest jedną z fundamentalnych zasad interpretacji prawa. Jeżeli zostałyby one odrzucone, interpretacja ta może się nawet okazać niemożliwa. Skoro więc ustawodawca pozostawił w art. 9 Ustawy SUS ust. 4a-4b to należy uznać, że emeryci i renciści znajdują się w innej sytuacji niż pozostali zleceniobiorcy, a jedyną różnicą pozostaje wciąż: „jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy”. Odesłanie do ust. 2c należy zatem, zdaniem wnioskodawcy, rozumieć w ten sposób, że jeżeli emeryt (rencista) pozostaje w stosunku pracy u innego płatnika, to od umowy zlecenia nie płaci się obowiązkowych składek społecznych. Jeżeli jednak nie pozostaje w stosunku pracy, to do zlecenia stosuje się ust. 2c, czyli emeryt (rencista) musi osiągnąć z innego tytułu minimalne wynagrodzenie, żeby nie powstał obowiązek opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne. Tylko przy takim rozumieniu, pozostawienie ust. 4a-4b zachowuje sens. Jeżeli ustawodawca chciałby, aby emeryci lub renciści pozostający w stosunku pracy nie podlegali z tytułu umowy zlecenia składkom emerytalnym i rentowym tylko w przypadku, gdy ze stosunku pracy osiągną minimalne wynagrodzenie, wystarczyłoby wykreślić ust. 4a-4b. Byliby oni wtedy traktowani tak jak pozostali zleceniobiorcy, a więc ust. 2c miałby w pełni zastosowanie. Skoro jednak ustawodawca pozostawił ust. 4a-4b, to należy uznać, że wprowadzają one regulację szczegółową, zgodnie z którą emeryt lub rencista nie musi osiągać ze stosunku pracy minimalnego wynagrodzenia, a ust. 2c stosuje się tylko w przypadku niepozostawania w stosunku pracy.
Spółka zwraca uwagę na fakt, iż interpretacje znajdujące się na stronie ZUS dotyczące zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych osób mających prawo do emerytury lub renty w sposób znaczący zmieniają sytuację tych osób. Gdyby ustawodawca miał na celu tak istotną zmianą, powinna ona znaleźć odzwierciedlenie w uzasadnieniu nowelizacji przepisów.
Natomiast jednym z głównych celów wprowadzenia nowelizacji przepisów zgodnie z uzasadnieniem jest szansa wypracowania przez zleceniobiorców świadczeń emerytalnych lub rentowych. Wynika to chociażby z następującego stwierdzenia wskazanego w uzasadnieniu nowelizacji przepisów: „To powoduje, że pomimo wielu lat ubezpieczenia nie mają oni szansy wypracowania sobie chociażby minimalnego świadczenia emerytalnego czy rentowego. Również gdy zachorują lub ulegną wypadkowi przysługujące im świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego (ewentualnie chorobowego) będzie nieadekwatne do utraconych zarobków. Z uwagi na fakt, że tylko jedna z umów zleceń z bardzo nisko ustalonym wynagrodzeniem rodzi obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, świadczenie będzie obliczone jedynie z tej jednej umowy, a nie od całego przychodu”.
Stąd też, w opinii wnioskodawcy, interpretacja ZUS, zgodnie z którą przepisy w nowym brzmieniu, nakładają obowiązek potrącania składek emerytalnych i rentowych także z tytułu umowy – zlecenia zawartej z osobą, która już te świadczenia wcześniej wypracowała, w przypadku gdy nie osiąga ona łącznie minimalnego wynagrodzenia z przychodem ze stosunku pracy, nie znajduje potwierdzenia w uzasadnieniu nowelizacji przepisów.
Biorąc pod uwagę powyższe, Spółka stoi na stanowisku, że w sytuacji przedstawionej we wniosku nie będzie ona zobowiązana do odprowadzania jako płatnik składek na ubezpieczenia społeczne od umów zlecenia zawartych ze zleceniobiorcami mającymi ustalone prawo do emerytury lub renty i równocześnie pozostającymi w stosunku pracy u innego pracodawcy. Tym samym, Spółka nie będzie miała obowiązku zgłoszenia zleceniobiorców jako podlegających tym ubezpieczeniom i opłacania na nich składek.
Uzupełniając wniosek pismem z dnia 10 października 2016 r. doręczonym dnia 13 października 2016 r. wnioskodawca wskazał między innymi, iż
-w umowie o pracę zawartej z podmiotem trzecim zleceniobiorca nie będzie miał zagwarantowanego wynagrodzenia równego lub wyższego od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę,
-umowy zlecenia zawarte z wnioskodawcą będą świadczone wyłącznie na rzecz tego wnioskodawcy i nie będą świadczone na rzecz podmiotu, z którym zleceniobiorcy mają zawartą umowę o pracę.
Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku zważył co następuje:
Stanowisko wyrażone przez przedsiębiorcę we wniosku o wydanie interpretacji uznać należy za nieprawidłowe.
Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej, lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie.
Jednocześnie art.83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w arii° ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Tym samym, nie każda sprawa wymieniona w art.83 ust.1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych może stanowić przedmiot interpretacji.
Zgodnie z art.6 ust.1 pkt 1 i 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. pracownikami oraz osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Zgodnie z art.9 ust.4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zleceniobiorcy mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust.2c i 4b.
Przepis art.9 ust.2c ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2016 r., stanowi, iż zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od określonej w art.18 ust.4 pkt 5a (tj. kwoty minimalnego wynagrodzenia), spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia.
Z kolei przepis art.9 ust.4b ww. ustawy wskazuje, iż zleceniobiorcy mający ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli umowa zlecenia została zawarta z pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.
Przepis art. 9 ust. 4a wraz z dodanym doń zastrzeżeniem w postaci ust.2c ma zastosowanie przy ustalaniu obowiązku podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym zleceniobiorcy uprawnionego do emerytury lub renty, który jednocześnie wykonuje pracę na podstawie umowy o pracę zawartej z innym podmiotem niż zleceniodawca a także nie wykonuje na podstawie umowy zlecenia pracy na rzecz pracodawcy, z tym że w pierwszej kolejności uwzględnia się podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy.
W opisie zdarzenia przyszłego zawartym we wniosku z dnia 24 sierpnia 2016 r. i uzupełnionym pismem z dnia 10 października 2016 r. wnioskodawca wskazuje, iż w umowie o pracę zawartej z podmiotem trzecim zleceniobiorca nie będzie miał zagwarantowanego wynagrodzenia równego lub wyższego od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, sam zaś warunek uzyskiwania minimalnego wynagrodzenia, w przypadku osób pozostających w stosunku pracy, wnioskodawca uważa za nieistniejący. Z powyższego, jak i z własnego stanowiska w sprawie zawartego we wniosku, należy wnosić, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców wnioskodawcy z tytułu umowy o pracę zawartej z podmiotem trzecim będzie niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Oznacza to, iż w opisanym zdarzeniu przyszłym osoby mające ustalone prawo do emerytury lub renty zatrudnione na umowę o pracę przez podmiot trzeci będą podlegały ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia zawartej z wnioskodawcą, gdyż ich wynagrodzenie z umowy o pracę w danym miesiącu będzie niższe od kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.
POUCZENIE
Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jej wydania.
Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.
Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do właściwego Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w (…)
Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.
źródło: http://www.zus.pl/
