W powszechnie obowiązujących przepisach nie odnajdziemy odpowiedzi na pytanie czy można udzielić urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po chorobie. Chodzi tu urlop po okresie niedyspozycji zdrowotnej trwającej ponad 30 dni.
Rozstrzygając to zagadnienie powinniśmy posiłkować się orzecznictwem sądowym, które niestety jest rozbieżne. Warto również wziąć pod uwagę wyjaśnienia resortu pracy z 2023 r., w których stwierdzono, że w związku z niejednolitym stanowiskiem judykatury, możliwe jest przyjęcie, że przeprowadzenie badań kontrolnych nie stanowi warunku udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po zakończeniu ponad 30-dniowej absencji chorobowej.
Co istotne, MRiPS prezentując powyższy pogląd podkreśliło, że jest on podzielany przez Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy, z którym zostały przeprowadzone konsultacje w poruszonym zagadnieniu.
Przypomnijmy, że w przypadku niezdolności do pracy trwającej ponad 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Tak stanowi art. 229 § 2 Kodeksu pracy. Niby nie ma nic trudnego w interpretacji tego przepisu. Pracodawcy miewają jednak problem z oceną tego, czy należy go stosować także w przypadku pracowników, którzy bezpośrednio po dłuższej niedyspozycji zdrowotnej chcą się urlopować. Z uwagi na fakt, iż kwestii tej nie regulują przepisy prawa pracy, w temacie tym wypowiadały się kilkakrotnie sądy.
Przykładowo w dwóch wyrokach Sądu Najwyższego: z 20 marca 2008 r. (sygn. akt II PK 214/07; OSNP 2009/15-16/194) oraz z 9 marca 2011 r. (sygn. akt II PK 240/10; OSNP 2012/9-10/113) zaznaczono, że rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po długotrwałym zwolnieniu chorobowym nie wymaga wcześniejszego przejścia badań kontrolnych.
W pierwszym z ww. orzeczeń wskazano, że: „(…) z art. 229 § 2 k.p. nie można wywodzić obowiązku przedstawienia orzeczenia o zdolności do pracy przez pracownicę rozpoczynającą urlop wypoczynkowy po urlopie macierzyńskim (art. 163 § 3 k.p.) wykorzystanym bezpośrednio po zakończeniu okresu niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni (…)”. W drugim zaś wyroku wyjaśniono, iż „(…) jeżeli powód rozpoczął urlop po ustaniu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, to nie zachodziła sytuacja zobowiązująca pracodawcę do przesunięcia urlopu na termin późniejszy. Tym bardziej nie miał takiego obowiązku pracownik stosujący się do uzgodnionego z pracodawcą planu urlopów po zakończeniu zwolnienia lekarskiego. (…)”.
Linia orzecznicza SN nie okazała się jednak być jednolitą. W wyroku SN z 26 października 2016 r. (sygn. akt III PK 9/16) czytamy wszakże, że:
„(…) w orzecznictwie Sądu Najwyższego występuje dwugłos co do tego czy pracownik może korzystać z urlopu wypoczynkowego po długotrwałej nieobecności chorobowej bez uprzedniego poddania się badaniu kontrolnemu.
Występują judykaty (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2011 r., II PK 240/10, z dnia 20 marca 2008 r., II PK 214/07) głoszące, że w przypadku wcześniej zaplanowanego urlopu wypoczynkowego albo urlopu udzielanego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim pracodawca nie musi kierować pracownika na badania kontrolne. Teza ta uzasadniana jest funkcją art. 229 § 2 KP. Chodzi o to, że badania odzwierciedlają zdolność pracownika do pracy. Skoro w okresie urlopu nie będzie ona świadczona, to nie ma przeszkód w udzieleniu urlopu wypoczynkowego.
Do innego rodzaju racji odwołuje się przeciwna linia orzecznicza. Zgodnie z nią pracodawca ma obowiązek skierować pracownika na badania kontrolne po ponad 30-dniowej chorobie, jeżeli pracownik bezpośrednio po zakończeniu zwolnienia chce skorzystać z urlopu „na żądanie”. Postulat ten wynika z założenia, że korzystanie z urlopu wypoczynkowego i niezdolność do pracy wykluczają się (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2009 r., II PK 123/09, z dnia 29 października 2007 r., II PK 54/07, z dnia 18 maja 2006 r., III PK 26/06).
Sąd Najwyższy w rozpoznającym sprawę składzie podziela ostatni z zaprezentowanych poglądów. (…) wypada zauważyć, że orzecznictwo uporządkowało sporną kwestię. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2015 r., II PK 84/14, zaznaczono, że o ile w orzecznictwie wyrażany jest pogląd, że pracownik rozpoczynający urlop wypoczynkowy po zakończeniu okresu niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, nie ma obowiązku przedstawienia orzeczenia o zdolności do pracy (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 marca 2008 r., II PK 214/07, OSNP 2009, nr 15-16, poz. 194, i z dnia 9 marca 2011 r., II PK 240/10, OSNP 2012 nr 9-10, poz. 113), o tyle nie budzi wątpliwości, że pracownik stawiający się do pracy po okresie niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni ma obowiązek poddania się kontrolnym badaniom lekarskim, na które zostanie skierowany przez pracodawcę w trybie art. 229 § 2 KP (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2004 r., I PK 541/03, OSNP 2005 nr 7, poz. 94). W judykacie tym zastrzeżono, że niezdolność do pracy wyłącza możliwość korzystania z urlopu zgodnie z jego przeznaczeniem, w związku z czym udzielenie urlopu w okresie niezdolności do pracy jest niedopuszczalne, także wówczas, gdy pracownik wyraził na to zgodę (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1999 r., I PKN 350/99, OSNAPiUS 2001 nr 6, poz. 198 oraz z dnia 9 marca 2011 r., II PK 240/10, OSNP 2012 nr 9-10, poz. 113). W rezultacie Sąd Najwyższy konkludował, że nie ma podstaw, aby udzielić urlopu wypoczynkowego w sytuacji opisanej w art. 163 § 3 KP, jeśli istnieje niepewność co do zdolności pracownika do pracy.
(…) Pracodawca miał prawo nie udzielić jej urlopu wypoczynkowego w trybie art. 1672 KP do czasu przedłożenia kontrolnego badania lekarskiego. (…)”.
A zatem w świetle zacytowanego wyżej orzeczenia, pracodawca powinien kierować pracownika po chorobie trwającej ponad 30 dni na badania kontrolne nawet, jeżeli bezpośrednio po zakończeniu zwolnienia lekarskiego podwładny będzie korzystał z urlopu wypoczynkowego. Czyli nawet w sytuacji, gdy po długotrwałej niedyspozycji zdrowotnej pracownik przechodzi od razu na urlop wypoczynkowy, konieczne jest uprzednie skierowanie go na badania kontrolne do lekarza medycyny pracy. Brak aktualnego zaświadczenia lekarskiego skutkuje wszakże brakiem możliwości stwierdzenia, że pracownik jest zdrowy, w związku z czym udzielenie mu urlopu wypoczynkowego może spowodować, że przedmiotowy urlop nie spełni swojego zadania, albowiem zamiast wypoczywać pracownik będzie w istocie kontynuował proces leczenia.
Trzeba ponadto mieć na uwadze, że w pewnych okolicznościach istnieje możliwość odwołania pracownika z urlopu wypoczynkowego, co potwierdza fakt pozostawania (przynajmniej w pewnym zakresie) pracownika w dyspozycji pracodawcy mimo niewykonywania pracy.
Zauważmy, że już wcześniej panowała dość powszechna zgoda co do tego, że wymóg skierowania na badania po chorobie dłuższej niż 30 dni nie powinien dotyczyć pracownika, który chce skorzystać z urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim. Jak stanowi bowiem art. 163 § 3 Kodeksu pracy, pracodawca ma obowiązek udzielenia pracownikowi na jego wniosek urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie związanym z rodzicielstwem.
Biorąc pod uwagę wyroki Sądu Najwyższego: z 20 marca 2008 r. (sygn. akt II PK 214/07; OSNP 2009/15-16/194) oraz z 9 marca 2011 r. (sygn. akt II PK 240/10; OSNP 2012/9-10/113), a także najnowsze stanowisko resortu pracy należy uznać za dozwolone udzielanie pracownikowi bezpośrednio po ponad 30-dniowej nieobecności chorobowej urlopu wypoczynkowego, bez odbycia przez niego badań kontrolnych.
ciekawe