Roszczenie pracodawcy o odszkodowanie za szkodę spowodowaną przez pracownika wskutek naruszenia swych obowiązków służbowych powstaje nie wcześniej niż w momencie zrealizowania się wszystkich przesłanek, które – w myśl art. 114 k.p. i 115 k.p. – decydują o powstaniu zobowiązania.
Przesłankami odpowiedzialności materialnej pracownika są:
- powstanie szkody w majątku pracodawcy,
- niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych,
- wina pracownika,
- normalny (adekwatny) związek przyczynowy między działaniem pracownika a szkodą.
Powyższe potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z 7 marca 2019 r. (sygn. akt III PK 21/18), w którym podkreślono dodatkowo, że:
- odpowiedzialność materialna pracownika jest odszkodowaniem ex contractu przysługującym za naruszenie zobowiązania do należytego wykonywania obowiązków pracowniczych. Obowiązki pracownika określa treść stosunku pracy, na którą składają się nie tylko prawa i obowiązki stron określone w umowie o pracę lub innym akcie nawiązującym stosunek pracy, ale także wynikające z przepisów prawa, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. Wśród nich wymienia się obowiązek dbałości o dobro pracodawcy, który między innymi obejmuje ochronę jego majątku (art. 100 § 2 pkt 4 k.p.);
- w związku z powyższym bieg terminu przedawnienia roszczenia odszkodowawczego z art. 114 k.p. rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie, który jednakże nie może być wcześniejszy niż moment wyrządzenia wierzycielowi szkody w związku z nienależytym wykonaniem zobowiązania. Roszczenie o odszkodowanie za szkodę spowodowaną naruszeniem zobowiązania pracowniczego powstaje bowiem nie wcześniej niż w momencie zrealizowania się wszystkich przesłanek, które – w myśl art. 114 KP i 115 KP – decydują o powstaniu zobowiązania;
- w wyroku z 27 lipca 2011 r. (sygn. akt II PK 22/11) Sąd Najwyższy uznał, że pracodawcy tak długo nie przysługuje roszczenie względem pracownika o naprawienie szkody, jak długo szkoda w majątku pracodawcy rzeczywiście nie powstanie, bowiem zarówno art. 114 k.p. jak i art. 291 § 2 k.p. w sposób jednoznaczny działanie (zaniechanie) pracownika określają jako „wyrządzenie szkody”;
- zdarzeniem wyrządzającym szkodę jest określone zachowanie się pracownika, natomiast momentem wyrządzenia szkody jest data jej powstania, czyli chwila zrealizowania się – będącego następstwem zachowania się pracownika – skutku w postaci uszczerbku w majątku pracodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 października 2011 r., sygn. akt II PK 38/11). Oznacza to, że data zdarzenia wyrządzającego szkodę i data wyrządzenia szkody nie muszą się pokrywać, gdyż szkoda może powstać i niejednokrotnie powstaje później niż wywołujące ją zachowanie pracownika. Skutkiem regulacji zawartej w art. 291 § 2 k.p. jest to, że roszczenia w przepisie tym określone nie mogą ulec przedawnieniu przed powstaniem szkody spowodowanej nienależytym wykonywaniem przez pracownika obowiązków pracowniczych. Podobnie kwestie tę rozstrzygnięto w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2013 r. (sygn. akt I PK 184/12) gdzie stwierdzono, że początkiem biegu 3-letniego terminu przedawnienia jest dzień, w którym w majątku pracodawcy powstał faktyczny uszczerbek będący skutkiem niewykonania lub nienależytego wykonania przez pracownika obowiązków pracowniczych;
- regulacja odpowiedzialności materialnej pracowników w Kodeksie pracy jest w zasadzie pełna, nie wyłącza jednak całkowicie potrzeby posiłkowego stosowania przepisów Kodeksu cywilnego. Przepisy Kodeksu cywilnego, zgodnie z art. 300 k.p., mają odpowiednie zastosowanie do odpowiedzialności materialnej pracowników w sprawach nieuregulowanych w Kodeksie pracy. Dotyczy to między innymi pojęcia szkody. Przepis art. 361 § 2 k.c. obejmuje pojęciem szkody majątkowej straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Stratą jest pomniejszenie majątku poszkodowanego. Polega ona na uszczupleniu aktywów albo na przybyciu pasywów (np. powstanie nowych zobowiązań albo ich zwiększenie). Szkoda w postaci straty (damnum emergens) oznacza każde pogorszenie się sytuacji majątkowej poszkodowanego (zmniejszenie aktywów), w wyniku czego staje się uboższy niż był przed doznaniem szkody;
- w myśl art. 117 § 1 k.p. pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca przyczynił się do jej powstania albo zwiększenia.
Wykaz najważniejszych wyroków dotyczących odpowiedzialności materialnej pracownika
wyrok Sądu Najwyższego z 21-11-2018 r. – sygn. akt I PK 167/17
I.
Główny księgowy, który podejmował bezpośrednio kompletne i merytorycznie wiążące jego podwładnych decyzje w zakresie bezpodstawnego i błędnego przeksięgowywania kosztów zakupów w koszty własne działalności przedsiębiorstwa ponosi odpowiedzialność za szkodę związaną z niedopłatą podatku.
II.
Odszkodowania dochodzonego od głównego księgowego za szkody spowodowane obowiązkiem zapłaty przez pracodawcę karnych odsetek od nieterminowo (z winy tego pracownika) opłaconych należności podatkowych nie obniża się na zasadzie compensatio lucri cum damno o kwotę odsetek uzyskanych przez pracodawcę z lokowania na rachunku bankowym środków pieniężnych w wysokości różnicy między należnymi a uiszczonymi zobowiązaniami podatkowymi (art. 114 w związku z art. 119 k.p.).
wyrok Sądu Najwyższego z 30-10-2018 r. – sygn. akt I PK 126/17
1. Po nieuzasadnionym rozwiązaniu przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia pracodawca nie może na drodze sądowej dochodzić od pracownika faktycznego wykonywania pracy (byłoby do sprzeczne z zasada wolności pracy) ani odszkodowania na podstawie prawa cywilnego (art. 300 k.p.), ponieważ odpowiedzialność pracownika za szkody wyrządzone pracodawcy regulują kompleksowo przepisy Kodeksu pracy o odpowiedzialności materialnej (art. 114 i nast. k.p.).
2. W celu uzyskania pełnego odszkodowania za zaprzestanie wykonywania pracy przez pracownika, pracodawca musi udowodnić, że pracownik zamierzał w ten sposób wyrządzić szkodę lub co najmniej godził się na to (art. 116 k.p. w związku z art. 122 k.p.). W tym przypadku roszczenie pracodawcy o odszkodowanie przedawnia się według art. 291 § 3 k.p. Jeżeli pracodawca nie udowodni winy umyślnej pracownika, roszczenie o odszkodowanie (w ograniczonej wysokości – art. 115 k.p. w związku z art. 119 k.p.) przedawnia się według art. 291 § 2 k.p.
wyrok Sądu Najwyższego z 21-02-2018 r. – sygn. akt III PK 14/17
I.
1. Dochodzenie przez pracodawców roszczeń z tytułu każdego rodzaju odpowiedzialności materialnej pracowników zawsze wymaga ustalenia podstaw, przesłanek i zasad jej ponoszenia przez pracownika według reguł określonych w art. 114-127 k.p.
2. Ugoda pozasądowa zobowiązująca pracownika ponoszącego odpowiedzialność materialną na podstawie art. 114 k.p., do zapłaty odszkodowania w wysokości przewyższającej limit wynikający z art. 119 k.p., jest nieważna z mocy art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.
II.
Ugoda pozasądowa zobowiązująca pracownika ponoszącego odpowiedzialność materialną na podstawie art. 114 k.p. do zapłaty odszkodowania w wysokości przewyższającej limit wynikający z art. 119 k.p. jest nieważna (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).
wyrok Sądu Najwyższego z 24-10-2017 r. – sygn. akt I PK 29/17
Kierowca ma obowiązek (niezależnie od obowiązków nadawcy) kontrolować proces załadunku i poruszać się powierzonym pojazdem zgodnie z zasadami ruchu drogowego. Natomiast żaden przepis, czy choćby zdrowy rozsądek nie pozwalają kierowcy na dalsze kontynuowanie jazdy w sytuacji, kiedy zarówno komputer pokładowy znajdujący się w ciągniku wyraźnie wskazywał na fakt przeciążenia jednej osi, jak i zwracał uwagę na ten fakt inny kierowca przedsiębiorstwa, w którym kierowca ciągnika był zatrudniony. Obowiązki nadawcy określony w prawie przewozowym nie zwalniają kierowcy z odpowiedzialności z tytułu świadomego naruszania przepisów ustanawiających zasady ruchy drogowego.
wyrok Sądu Najwyższego z 22-03-2016 r. – sygn. akt II PK 31/15
I.
1. Potencjalna ekskulpacja pracownika byłaby możliwa tylko wtedy, gdyby wykazał, że dokonywał wyłącznie służbowych połączeń telefoniczno- internetowych na rzecz i w interesie działalności prowadzonej przez powodowego pracodawcę, którego wtedy obarczałoby wyłączne ryzyko jej prowadzenia w rozumieniu art. 117 § 2 k.p. W przeciwnym razie bezpodstawne jest przerzucanie na pracodawcę ryzyka ponoszenia kosztów pozasłużbowych połączeń telefoniczno-internetowych wykonanych w prywatnym interesie pracownika, ponieważ wyrządzenie pracodawcy szkody przez samowolne używanie służbowego telefonu do celów lub potrzeb prywatnych nie jest działaniem ani w granicach ryzyka pracodawcy, ani w granicach dopuszczalnego ryzyka pracownika, przeto nie wyłącza jego odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie art. 117 § 2 k.p.
2. Pracownik nie zawsze może być pozbawiony możliwości incydentalnego posługiwania się niektórymi sprzętami służbowymi (np. telefonem czy komputerem) dla zaspokojenia istotnych potrzeb lub celów prywatnych, jeżeli takie działania nie wyrządzają pracodawcy szkody ani nie podważają istoty stosunku pracy oraz nie naruszają zakładowych lub powszechnych zasad współżycia społecznego (art. 100 § 2 pkt 6 k.p.).
II.
Wyrządzenie pracodawcy szkody przez samowolne używanie telefonu służbowego dla celów lub potrzeb prywatnych nie wyłącza odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika na podstawie art. 117 § 2 k.p.
III.
Pracownik odpowiada w pełnej wysokości za szkodę, którą wyrządził pracodawcy, korzystając ze sprzętu służbowego do celów prywatnych (np. prowadząc prywatne rozmowy ze służbowego telefonu). Pracownik mógłby się uwolnić od odpowiedzialności, gdyby wykazał, że szkoda powstała w związku z używaniem sprzętu (np. telefonu) w celach służbowych.
wyrok Sądu Najwyższego z 08-07-2015 r. – sygn. akt II PK 93/14
1. Stosownie do art. 127 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (…), do odpowiedzialności określonej w art. 124-126 Kodeksu pracy stosuje się odpowiednio art. 117, 121, 121[1] i 122 Kodeksu pracy. Artykuł 122 Kodeksu pracy stanowi, że pracownik umyślnie wyrządzający szkodę jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości, określa zatem odpowiedzialność pracownika za każdą umyślnie wyrządzoną pracodawcy szkodę, bez względu na to, w jaki umyślny sposób szkoda ta została wyrządzona. Wynika stąd, że przepis ten ma zastosowanie powszechne, niezależne od rodzaju odpowiedzialności.
2. Artykuł 505 pkt 3 k.c. zapewnia ochronę interesów poszkodowanego czynem niedozwolonym. W szczególności zakaz potrącenia wierzytelności z czynów niedozwolonych zwiększa, przez wprowadzenie wymagania realnego spełnienia świadczenia odszkodowawczego, efektywność świadczenia odszkodowawczego należnego poszkodowanemu na skutek popełnienia czynu niedozwolonego.
wyrok SA Kraków z 12-05-2015 r. – sygn. akt III APa 24/14
1. Naruszenie obowiązków (bezprawność zachowania) następuje wówczas, gdy pracownik działa sprzecznie z ciążącym na nim obowiązkiem lub gdy nie podejmuje działania, mimo że powinien to uczynić.
2. Wina umyślna istnieje wówczas, gdy pracownik, naruszając obowiązki, bądź chce wyrządzić szkodę w mieniu pracodawcy (zamiar bezpośredni), bądź przewiduje możliwość spowodowania szkody i godzi się na to (zamiar ewentualny). O działaniu umyślnym można mówić wówczas, gdy wyrządzenie szkody jest objęte zamiarem pracownika, bezpośrednim lub ewentualnym. Wina nieumyślna pracownika występuje wtedy, gdy ma on możliwość przewidywania, że jego bezprawne zachowanie wyrządzi szkodę, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że szkoda nie nastąpi (niedbalstwo), bądź wówczas, gdy pracownik nie przewiduje możliwości powstania szkody, choć w okolicznościach sprawy mógł i powinien przewidzieć jej powstanie (lekkomyślność). Dla stosunków pracy typowe jest wyrządzenie szkody z winy nieumyślnej, które jest zazwyczaj skutkiem braku należytej staranności pracownika w wykonywaniu obowiązków pracowniczych.
3. Umyślne niedopełnienie obowiązku nie musi być uznane za równoznaczne z umyślnym wyrządzeniem szkody, zwłaszcza jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że wyrządzenie szkody nie było objęte zamiarem sprawcy. Dla przyjęcia bowiem umyślności wyrządzenia szkody konieczne jest takie działanie, którego skutek jest także objęty zamiarem sprawcy, gdyż niezbędne jest jeszcze objęcie skutku, tj. szkody, zamiarem sprawcy bezpośrednim lub co najmniej ewentualnym.
wyrok SA Lublin z 12-06-2014 r. – sygn. akt III APa 5/14
W świetle art. 115 k.p. rzeczywista szkoda oznacza pomniejszenie istniejącego majątku pracodawcy i stanowi różnicę między stanem majątku przed i po wyrządzeniu szkody. Jest to więc faktyczny uszczerbek w majątku pracodawcy.
wyrok SO Gliwice z 16-01-2014 r. – sygn. akt VIII Pa 140/13
1. Jeżeli pracodawca udowodni uszczerbek w firmowym sprzęcie, który prawidłowo przekazał pracownikowi, zapewniając mu warunki umożliwiające jego ochronę, to w razie ubytku domniemywa się winę etatowca w związku z niewykonywaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków służbowych. Z faktu prawidłowego powierzenia mienia wynika, że ujawnione w nim braki są następstwem zaniedbań pracownika.
2. Istnieje wyraźna różnica między dochodzeniem odszkodowania z tytułu odpowiedzialności za szkodę a tym z racji odpowiedzialności za mienie powierzone. W pierwszym przypadku na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia szkody, winy pracownika oraz związku przyczynowego między powstaniem szkody a zachowaniem pracownika. W drugim pracodawca powinien wykazać jedynie prawidłowe powierzenie mienia, szkodę oraz jej wysokość.
wyrok Sądu Najwyższego z 22-08-2013 r. – sygn. akt II PK 339/12
I.
1. Ujawnienie niesprzedanych wyrobów w wyniku inwentaryzacji nie przesądza o zawinionym niedopełnieniu przez kierownika działu produkcji obowiązków pracowniczych i o jego odpowiedzialności materialnej za powstałą szkodę (art. 114 i następne k.p.).
2. Obciążenie kierownika działu produkcji odpowiedzialnością materialną za nadprodukcję pod zarzutem nienależytej ochrony mienia zakładu pracy nie może prowadzić do przeniesienia na pracownika ryzyka organizacyjnego i ekonomicznego pracodawcy z tytułu prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.
II.
1. W związku z tym, że przedmiotem obowiązku dbałości pracownika jest całokształt interesów majątkowych i niemajątkowych zakładu pracy, należy uznać, że obowiązek ten dotyczy konkretyzacji sposobu korzystania ze wszystkich uprawnień, jeżeli czynienie użytku ze swego prawa może rzutować na dobro zakładu pracy. Przedmiotem wskazanej powinności może być zarówno nakaz właściwego korzystania z uprawnień wprost określających pozycję pracownika jako strony stosunku pracy, jak i nakaz właściwego korzystania z innych uprawnień niż pracownicze. W konkretnej sytuacji faktycznej okazać się bowiem może, że korzystanie z takich uprawnień pozostaje w kolizji z dobrem innych pracowników, wspólnym dobrem załogi lub dobrem wspólnie prowadzonej działalności.
2. Obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy nie ma bezwzględnego charakteru. Jego granice wyznacza interes pracownika lub zbiorowości pracowniczej, do której pracownik należy. Obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy i ochrony jego mienia ma charakter potencjalny oraz abstrakcyjny, wymaga aktualizacji i konkretyzacji. Dobro zakładu ma zaś wiele aspektów i niekoniecznie trzeba je oceniać chwilową i jedynie ekonomiczną (finansową) miarą.
wyrok Sądu Najwyższego z 06-11-2012 r. – sygn. akt III PK 1/12
W razie winy nieumyślnej pracownik odpowiada tylko za stratę rzeczywistą (art. 115 k.p.), czyli pomniejszenie majątku pracodawcy, a utracone korzyści obciążają pracodawcę z tytułu ryzyka osobowego. Natomiast wynikające z umyślności sprawcy naprawienie szkody w pełnej wysokości obejmuje także utracone korzyści (art. 361 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.).
wyrok SA Kraków z 11-09-2012 r. – sygn. akt III APa 20/12
W razie dochodzenia od pracownika odszkodowania na zasadach przewidzianych w ramach art. 114 k.p. w zw. z art. 122 k.p., to na pracodawcy spoczywa ciężar łącznego udowodnienia szkody i jej wysokości, winy pracownika oraz normalnego związku przyczynowego pomiędzy powstaniem albo zwiększeniem szkody a zachowaniem się pracownika. Rzeczywistą szkodę stanowi różnica pomiędzy aktualnym stanem majątkowym pracodawcy a stanem, jaki by zaistniał, gdyby nie zdarzenie wywołane przez pracownika, powodujące tę szkodę, a zatem chodzi o zmniejszenie majątku pracodawcy, które następuje wbrew woli tego pracodawcy.
wyrok Sądu Najwyższego z 27-07-2011 r. – sygn. akt II PK 22/11
Wykazanie przez pracodawcę poniesionej szkody jest bezwzględnie konieczne do wytoczenia powództwa z art. 114 k.p.
wyrok Sądu Najwyższego z 08-01-2008 r. – sygn. akt II PK 120/07
Kara umowna (art. 483 § 1 k.c.) nie może być zastrzeżona na wypadek wyrządzenia pracodawcy przez pracownika szkody wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych (art. 114 i następne k.p.).
wyrok Sądu Najwyższego z 15-03-2007 r. – sygn. akt I PK 252/06
Pracownik dokonujący w imieniu pracodawcy czynności z zakresu prawa pracy, które pozostają w normalnym związku z działalnością pracodawcy, nie powinien być obarczony ryzykiem podejmowania takich decyzji (art. 117 § 2 k.p.), chyba że były to czynności oczywiście sprzeczne z przepisami prawa, a wynikająca z nich szkoda pozostawała w normalnym związku przyczynowym z bezprawnym ich dokonywaniem przez pracownika.
wyrok Sądu Najwyższego z 26-01-2005 r. – sygn. akt II PK 191/04
Warunkiem odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika z tytułu naruszenia zakazu konkurencji w czasie trwania stosunku pracy (art. 101[1] § 2 k.p.) jest zawinione wyrządzenie pracodawcy szkody stanowiącej normalne następstwo naruszenia zakazu konkurencji (art. 114 i 115 k.p.).
wyrok Sądu Najwyższego z 14-12-2000 r. – sygn. akt I PKN 153/00
Kierownik budowy, który świadomie poświadczył zgodność wykonania robót ze sztuką budowlaną, jeśli ich stan sprowadzał zagrożenie katastrofą, odpowiada za wyrządzone szkody co najmniej z winy nieumyślnej.
wyrok Sądu Najwyższego z 25-05-2000 r. – sygn. akt I PKN 635/99
Pracownik, któremu nie można przypisać winy w nadzorze nad mieniem powierzonym z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się (art. 124 k.p.) ani winy umyślnej za szkodę powstałą w tym mieniu (art. 122 k.p.), nie jest zwolniony od odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie art. 114 k.p.
wyrok Sądu Najwyższego z 09-05-2000 r. – sygn. akt II UKN 621/99
I. Odpowiednie zastosowanie art. 117 § 2 k.p. do odpowiedzialności materialnej za szkodę w mieniu powierzonym pracownikowi z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się (art. 124 k.p.) nie zmienia charakteru tej odpowiedzialności i jej podstawy prawnej.
II. Za szkodę w mieniu powierzonym z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się powstałą wskutek kradzieży przez nieznanych sprawców, pracownik ponosi odpowiedzialność w takim zakresie, w jakim można mu zarzucić niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku pieczy.
wyrok Sądu Najwyższego z 06-10-1998 r. – sygn. akt I PKN 378/98
Sąd pracy nie może oddalić powództwa o odszkodowanie z tytułu pracowniczej odpowiedzialności materialnej w razie uznania, że zachowanie pracownika nie miało znamion winy umyślnej (art. 122 k.p.), bez oceny tego zachowania w świetle kryteriów winy nieumyślnej (art. 114 k.p.).
wyrok Sądu Najwyższego z 24-02-1989 r. – sygn. akt III PRN 1/89
W sprawach materialnej odpowiedzialności pracowników wysokość szkody ustala się według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili (art. 363 par. 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.). W razie wyrządzenia szkody w walucie obcej ustalenie odszkodowania następuje z reguły według średniego kursu obowiązującego w dacie ustalenia odszkodowania.
wyrok Sądu Najwyższego z 09-05-2000 r. – sygn. akt I PKN 621/99
Pracownik nie odpowiada za szkodę w takim zakresie w jakim powstała ona z przyczyn od niego niezależnych, w tym wskutek zachowań pracodawcy lub innych osób, ale ponosi odpowiedzialność w takim zakresie w jakim szkoda jest wynikiem zawinionego przez niego naruszenia obowiązku pieczy nad powierzonym mieniem.
wyrok Sądu Najwyższego z 03-06-1998 r. – sygn. akt I PKN 49/98
1. Uznanie przez inwestora przy odbiorze robót, że prace wykonano wadliwie lub niezgodnie z umową, nie powoduje obniżenia wynagrodzenia pracowników, jeżeli uprzednio pracodawca zaakceptował wykonanie tych robót, jako odpowiadające wymaganym kryteriom jakościowym.
2. Pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy (art. 117 par. 2 k.p.). Nie jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa dochodzenie przez pracowników roszczeń o należne im wynagrodzenie za pracę w sytuacji, gdy nie ponoszą winy za nieosiągnięcie przez pracodawcę spodziewanych korzyści z działalności gospodarczej.
wyrok Sądu Najwyższego z 14-05-1998 r. – sygn. akt I PKN 120/98
Stwierdzenie, iż gdyby nie miały miejsca określone uchybienia ze strony pracodawcy lub innych osób, to do powstania niedoboru by nie doszło, uzasadnia przyjęcie przyczynienia się pracodawcy do powstania szkody wyrządzonej przez pracownika w mieniu powierzonym (art. 117 par. 1 w związku z art. 127 k.p.).
wyrok Sądu Najwyższego z 13-11-1997 r. – sygn. akt I PKN 353/97
Przepis art. 117 § 1 k.p. nie może być podstawą do oddalenia w całości powództwa o odszkodowanie z tytułu odpowiedzialności materialnej pracownika.
wyrok Sądu Najwyższego z 14-11-1990 r. – sygn. akt I PR 231/90
Stwierdzenie w wyroku przez sąd karny umyślności działania nie stoi na przeszkodzie ustaleniu, że poszkodowany zakład przyczynił się do powstania szkody spowodowanej przez skazanego.
wyrok Sądu Najwyższego z 25-08-1989 r. – sygn. akt I PR 302/89
Prawidłowy nadzór ze strony zakładu pracy nad pracownikiem zgłaszającym swe zastrzeżenia i opory przed objęciem stanowiska związanego z powierzeniem mu mienia należy do zakresu należytej dbałości o własne interesy, zaś jego niezachowanie w konkretnej sytuacji nożna uznać za przyczynienie się do powstania szkody.
wyrok Sądu Najwyższego z 09-06-1983 r. – sygn. akt IV PR 102/83
1. Pracownik materialnie odpowiedzialny nie może powoływać się na przyczynienie się strony powodowej do powstania szkody oraz brak nadzoru i kontroli, jeżeli znając swoje obowiązki świadomie je zaniedbuje a przez fałszowanie dokumentacji zaciemnia rzeczywisty obraz rzeczy i ukrywa niedobór. Brak nadzoru i kontroli ze strony zakładu pracy mogą być poczytane za przyczynienie się do powstania lub zwiększenia szkody, gdy pracownik z braku doświadczenia lub innych obiektywnych okoliczności nie może sobie poradzić w pracy a kontrola i nadzór mogłyby mu pomóc w wywiązaniu się z przyjętych obowiązków.
2. Nie jest wyjątkową okolicznością w rozumieniu przepisu art. 292 § 2 k.p. to, że pozwany został wezwany do wzięcia udziału w sprawie z urzędu. Przepis ten bowiem nie czyni rozróżnienia pomiędzy wezwaniem do wzięcia udziału w sprawie na podstawie art. 194 § 3 i 194 § 4 k.p.c.. Sąd natomiast dokonując wezwania do wzięcia udziału w sprawie powinien mieć zawsze na uwadze czy roszczenie nie jest już przedawnione.
wyrok Sądu Najwyższego z 29-10-1981 r. – sygn. akt IV PR 311/81
Ustalenie, że pracownik któremu prawidłowo powierzono mienie nie ponosi odpowiedzialności za stwierdzoną w nim szkodę jest możliwe tylko wtedy, gdy udowodni on, że wypełnił z należytą starannością wszystkie swoje obowiązki, albo że niewypełnienie obowiązków nie było przez niego zawinione lub nie pozostawało, ze szkodą w związku przyczynowym. Podstawą stwierdzenia, czy pracownik wypełniał z wymaganą starannością swe obowiązki jest określenie ich zakresu.
wyrok Sądu Najwyższego z 16-10-1981 r. – sygn. akt IV PR 299/81
W sytuacji, gdy niedobór jest łącznym wynikiem nieprawidłowych działań pozwanego oraz zaniedbań organizacyjnych strony powodowej, a nie można stwierdzić, że nieprawidłowe działanie lub zaniechanie którejkolwiek ze stron miały, decydujący, względnie przeważający wpływ na powstanie niedoboru, istnieją podstawy do przyjęcia, że do jego powstania przyczyniły się w równym stopniu obydwie strony.
wyrok Sądu Najwyższego z 11-05-1977 r. – sygn. akt IV PR 109/77
Zgodnie z art. 114 i 115 k.p. pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę poniesioną przez zakład pracy tylko w razie zawinionego niewykonania obowiązków pracowniczych, pozostającego w związku przyczynowym ze szkodą. Z samego faktu powstania szkody, gdy nie wchodzi w grę szczególna odpowiedzialność za mienie powierzone, nie można domniemywać winy pracownika, jak również niedopełnienia przez niego swoich obowiązków.
wyrok Sądu Najwyższego z 25-11-1976 r. – sygn. akt IV PR 360/76
Pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim zakład pracy przyczynił się do jej powstania albo zwiększenia (art. 117 k.p.). Ograniczenie stosownie do art. 119 par. 1 k.p., odszkodowania do kwoty trzymiesięcznego jego wynagrodzenia dotyczy tylko szkody wyrządzonej przez pracownika, nie dotyczy natomiast pozostałej szkody, wynikłej na skutek uchybień obciążających zakład pracy.
wyrok Sądu Najwyższego z 10-08-1976 r. – sygn. akt IV PR 115/76
Skoro powstanie szkody było objęte zamiarem sprawców, choćby tylko ewentualnym, gdyż ją przewidywali i na to się godzili, spełnione zostały przesłanki do uznania, że pozwani wyrządzili szkodę w sposób umyślny. Uchybienia zakładu pracy nie uzasadniają obniżenia odszkodowania należnego od sprawców szkody wyrządzonej w sposób umyślny. W takiej sytuacji byłaby jedynie podstawa do dopozwania z urzędu osób z zakładu pracy winnych zaniedbań i domagania się od nich pokrycia części wyrządzonej również ich postępowaniem szkody (art. 194 § 4 k.p.c.) z tym, że odpowiedzialność sprawców działających umyślnie, solidarna między nimi, byłaby w odniesieniu do odpowiedzialności pozostałych pracowników, nieumyślnie wyrządzających szkodę, tzw. odpowiedzialnością in solidum.
uchwała Sądu Najwyższego z 23-04-1976 r. – sygn. akt IV PZP 1/76
W wypadku, gdy materialna odpowiedzialność pracownika za mienie powierzone mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia jest ukształtowana umownie tak, że ciężar udowodnienia winy pracownika spoczywa na zakładzie pracy, nie znajduje zastosowania przepis art. 124 § 3 k.p., natomiast z mocy art. 127 k.p. ma odpowiednie zastosowanie art. 117 § 1 k.p.
wyrok Sądu Najwyższego z 14-03-1975 r. – sygn. akt II PR 187/74
Brak warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia, będący wynikiem trudności organizacyjnych, należy włączyć do dziedziny ryzyka związanego z działalnością zakładu, którego to ryzyka pracownik nie ponosi (art. 117 § 2 k.p.).
