Od 1 września 2018 r. zgodnie z art. 190 § 1 Kodeksu pracy pracownikiem młodocianym (tj. osobą pozostającą w stosunku pracy) jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Do obniżenia dolnej granicy wieku młodocianego z 16 do 15 lat doszło na mocy art. 2 pkt 1 i 2 ustawy z 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Wskutek obniżenia w regulacjach kodeksowych wieku młodocianego, aktualnie pracodawcy mają możliwość zatrudniania na zasadach określonych w dziale dziewiątym Kodeksu pracy osób młodszych niż dotychczas, w konsekwencji czego młode osoby mogą rozpocząć przygotowanie zawodowe we wcześniejszym terminie.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w odpowiedzi z 11 października 2018 r. na interpelację poselską nr 26197 w sprawie dolnej granicy wieku pracowników młodocianych wskazało, że:
- w obecnym stanie prawnym, co do zasady, wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy ukończyli co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową i przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu;
- młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony w celu przygotowania zawodowego, które może odbywać się przez naukę zawodu albo przyuczenie do wykonywania określonej pracy. Zawody, w których odbywa się nauka zawodu, określają przepisy dotyczące klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego;
- młodocianemu w okresie nauki zawodu przysługuje wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”;
- Kodeks pracy gwarantuje młodocianym pracownikom szereg szczególnych ustawowych uprawnień, mających zwłaszcza na celu ochronę ich zdrowia. I tak, młodociany pracownik podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz okresowym i kontrolnym w trakcie zatrudnienia natomiast czas pracy młodocianego do 16 lat zatrudnionego w celu przygotowania zawodowego nie może przekroczyć 6 godzin na dobę, a pracownika młodocianego powyżej 16 roku życia – 8 godzin (do czasu pracy wlicza się cały czas nauki). Przerwa w pracy młodocianego pracownika obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie co najmniej 14 godzin, a w każdym tygodniu przysługuje mu prawo do okresu nieprzerwanego odpoczynku obejmującego co najmniej 48 godzin. Młodocianego pracownika nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej oraz przy pracach wzbronionych określonych w rozporządzeniu Rada Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 1509);
- pracownik młodociany z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych przy czym, w przypadku gdy taki pracownik uczęszcza do szkoły należy mu udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych (na wniosek pracownika młodocianego urlop może być udzielony zaliczkowo);
- pracownicy młodociani mogą być także zatrudniani w innym celu niż przygotowanie zawodowe, tj. na podstawie umowy o pracę, ale wyłącznie przy wykonywaniu prac lekkich. Praca ta nie może stwarzać zagrożenia dla życia i zdrowia młodocianego, a także utrudniać mu wypełniania obowiązku szkolnego. Wykaz takich prac określa pracodawca (w regulaminie lub osobnym akcie) po uzyskaniu zgody lekarza medycyny pracy i zatwierdzeniu go przez właściwego inspektora pracy. Zasady wykonywania przez młodocianych prac lekkich określają przepisy Kodeksu pracy. A zatem niektóre z uprawnień przysługujących młodocianym pracownikom są uregulowane w inny, korzystniejszy sposób niż dla pozostałych pracowników będących osobami pełnoletnimi; obowiązywanie takich norm ochronnych jest uzasadnione ze względu na wiek młodocianego oraz jego warunki psychofizyczne;
- zgodnie z art. 281 pkt 5 Kodeksu pracy kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu, narusza przepisy o zatrudnianiu młodocianych podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł;
- w myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami (w tym pracownikami młodocianymi), z wyłączeniem prokuratorów. Pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.
