Co do zasady, mamy dwa okresy, przez które przysługuje zasiłek i wynagrodzenie za chorobę:

• podstawowy – 182-dniowy w razie niezdolności do pracy spowodowanej „zwykłą” chorobą oraz
• wydłużony – 270-dniowy w razie niezdolności do pracy spowodowanej gruźlicą (oznaczanej w zaświadczeniu lekarskim kodem literowym „D”) lub występującej w okresie ciąży (oznaczanej w zaświadczeniu lekarskim kodem literowym „B”).

Jeżeli niezdolność do pracy spowodowana gruźlicą wystąpiła bezpośrednio po niezdolności spowodowanej innymi przyczynami, okresy tych niezdolności zlicza się i prawo do zasiłku przysługuje przez łączny okres do 270 dni.

Okresy niezdolności do pracy zlicza się do 270-dniowego okresu zasiłkowego również wówczas, gdy niezdolność do pracy przypadająca na okres ciąży wystąpi bezpośrednio po wcześniejszej niezdolności do pracy.

Książka dla kadr i płac "Mistrz Kadr i Płac" najnowsze wydanie na 2024 rok to ponad 1080 stron eksperckiej i praktycznej wiedzy kadrowo-płacowej opisanej zrozumiałym językiem z roczną aktualizacją!

Zasiłek chorobowy przypadający po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego przysługuje zaś nie dłużej niż przez 91 dni. Okres 91 dni liczony jest od dnia:

1. następnego po ustaniu tytułu ubezpieczenia, jeśli nieprzerwana niezdolność do pracy powstała przed ustaniem ubezpieczenia lub
2. powstania niezdolności, jeśli niezdolność do pracy powstała po ustaniu tytułu ubezpieczenia – jednak przez okres nie dłuższy niż do wyczerpania 182/270 dni okresu zasiłkowego.

Jeżeli okres 91 dni na jaki może być przyznany zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia chorobowego upływa po  wykorzystaniu  182/270 dni okresu zasiłkowego, prawo do świadczeń w takich wypadkach przysługuje przez okres nie dłuższy niż do wyczerpania 182/270 dni.

Przykład: 
Ubezpieczony był niezdolny do pracy z powodu choroby od 1 sierpnia do 31 grudnia 2021 r. (153 dni). 31 grudnia 2021 r. ustał tytuł ubezpieczenia chorobowego (rozwiązała się umowa o pracę). Osoba ta stała się ponownie niezdolna do pracy z powodu choroby od 2 stycznia do 1 kwietnia 2022 r. Niezdolności te powinny zostać zliczone do jednego okresu zasiłkowego. Pełny okres zasiłkowy, który wynosi 182 dni został wykorzystany 30 stycznia 2022 r. Dlatego nie będzie przysługiwało prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego przez 91 dni, a jedynie do wyczerpania 182 dni. Zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia chorobowego przysługuje od 2 do 30 stycznia 2022 r.(29 dni). Natomiast za okres od 31 stycznia 2022 r. do 1 kwietnia 2022 r. nie przysługuje zasiłek chorobowy, bo został wykorzystany pełny okres zasiłkowy (182 dni).

91- dniowy okres prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego nie dotyczy niezdolności do pracy:

• powstałej wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów,
• spowodowanej gruźlicą,
• występującej w trakcie ciąży.

W tych przypadkach prawo do świadczeń po ustaniu ubezpieczenia chorobowego przysługuje do upływu 182/270 dni okresu zasiłkowego.

91-dniowego okresu prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego nie stosuje się w przypadku równoczesnego zatrudnienia pracownika u wielu pracodawców i następnie rozwiązania stosunku pracy z jednym z nich, tytuł ubezpieczenia chorobowego nie ustaje. Oznacza to, że należy ustalić jeden okres zasiłkowy zarówno dla trwającej umowy o pracę, jak i dla umowy o pracę, która się zakończyła.

Przykład: 

Pracownik był niezdolny do pracy od 14 stycznia do 15 lipca. W dniu 31 stycznia ustało ubezpieczenie chorobowe w związku z rozwiązaniem umowy o pracę. Osobie tej przysługuje prawo do zasiłku chorobowego za okres 91 dni liczonych od dnia następnego po dniu ustaniu tytułu ubezpieczenia. W tym przypadku zasiłek chorobowy za okres po ustaniu zatrudnienia będzie przysługiwał od 1 lutego do 2 maja. Zasiłek chorobowy od 3 maja nie będzie przysługiwał.

Przykład:

W dniu 10 lutego 2022 r. tytuł ubezpieczenia chorobowego pracownika ustał w związku z rozwiązaniem umowy o pracę. Osoba ta stała się niezdolna do pracy wskutek poddania się zabiegowi pobrania narządów 15 lutego 2022 r. Prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia w przypadku niezdolności do pracy powstałej wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów przysługuje do upływu 182 dni okresu zasiłkowego. Osobie tej należy przyznać prawo do zasiłku chorobowego za cały okres niezdolności do pracy liczony od dnia powstania niezdolności do pracy. W tym przypadku zasiłek chorobowy po ustaniu tytułu ubezpieczenia może przysługiwać od 15 lutego 2022 r. do 15 sierpnia 2022 r. (182 dni).

Przykład:

Pracownik świadczył pracę u dwóch różnych pracodawców, przy czym jedna uległa rozwiązaniu z dniem 31 stycznia 2022 r. Pracownik stał się niezdolny do pracy od 1 lutego 2022 r.

91 -dniowy okres zasiłkowy po ustaniu zatrudnienia, nie ma zastosowania, gdy tytuł ubezpieczenia chorobowego trwa. W przypadku równoczesnego zatrudnienia pracownika u wielu pracodawców i następnie rozwiązania stosunku pracy z jednym z nich, tytuł ubezpieczenia chorobowego nie ustaje. W związku z powyższym ubezpieczony będzie miał prawo do zasiłku chorobowego z obowiązującej umowy o pracę, jak i po ustaniu zatrudnienia z drugiej umowy nie dłużnej niż przez 182 dni a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży nie dłużej niż przez 270 dni. Dlatego należy ustalić jeden okres zasiłkowy zarówno dla trwającej umowy o pracę, jak i dla umowy o pracę, która się zakończyła.

Zasiłki oraz świadczenie rehabilitacyjne, do których prawo powstało przed dniem 1 stycznia 2022 r., wypłaca się w wysokości, na zasadach i w trybie określonych w przepisach w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2022 r., za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy. A zatem jeżeli osoba nabyła do prawo zasiłku chorobowego (po ustaniu zatrudnienia) przed dniem 1 stycznia 2022 r. i pobiera go nadal, to po zmianach zasiłek chorobowy będzie nadal wypłacany przez okres 182 lub 270 dni.

Do jednego okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Natomiast do tego samego okresu zasiłkowego nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.

Przykład:

Ubezpieczona była niezdolna do pracy od 20 stycznia do 15 marca. Ponowna niezdolność do pracy powstała od 5 maja i przypada w trakcie ciąży. Pomimo tego, że przerwa między ostatnim dniem niezdolności do pracy za poprzedni okres, a pierwszym dniem nowej niezdolności nie przekracza 60 dni, niezdolność do pracy, która powstała 5 maja otwiera nowy okres zasiłkowy, gdyż przypada w trakcie ciąży.

Od 1 stycznia 2022 r. pracodawca ustalając okres zasiłkowy cofa się tylko do ostatnio otwartego okresu i sprawdza długość przerwy jaka wystąpiła pomiędzy aktualną i poprzednią absencją chorobową. Jeśli nie przekracza ona 60 dni, to zlicza je do jednego okresu zasiłkowego, a gdy wynosi co najmniej 61 dni – otwiera nowy okres zasiłkowy.

W razie wątpliwości czy w przerwie w niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 60 dni, ubezpieczony odzyskał zdolność do pracy, należy zasięgnąć opinii lekarza leczącego (np. gdy w czasie przerwy w orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczony korzystał z urlopu wypoczynkowego, pobierał zasiłek opiekuńczy, miał inną usprawiedliwioną nieobecność w pracy). Jeżeli z opinii lekarza wynika, że między okresami orzeczonych niezdolności do pracy ubezpieczony nie odzyskał zdolności do pracy, okresy niezdolności przypadające przed przerwą i po przerwie zlicza się do jednego okresu zasiłkowego.

Do okresu zasiłkowego wlicza się okresy orzeczonej niezdolności do pracy, za które przysługuje wynagrodzenie i zasiłek chorobowy, a także okresy, w których pracownik nie ma prawa do tych świadczeń z przyczyn określonych w art. 2a i art. 14 – 17 ustawy zasiłkowej.

Przypomnijmy, że w myśl art. 2a ustawy zasiłkowej, świadczenia chorobowe nie przysługują osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym, osobom współpracującym z osobami fizycznymi, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia, w razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie odrębnych przepisów, do czasu spłaty całości zadłużenia.

Ponadto, na mocy art. 14 – 17 ustawy zasiłkowej:

• ubezpieczonemu będącemu pracownikiem, odsuniętemu od pracy z powodu podejrzenia o nosicielstwo zarazków choroby zakaźnej, zasiłek chorobowy nie przysługuje, jeżeli nie podjął proponowanej mu przez pracodawcę innej pracy niezabronionej takim osobom, odpowiadającej jego kwalifikacjom zawodowym lub którą może wykonywać po uprzednim przeszkoleniu (art. 14);
• zasiłek chorobowy nie przysługuje ubezpieczonemu za cały okres niezdolności do pracy, jeżeli niezdolność ta spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez tego ubezpieczonego (art. 15);
• ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu, zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres pierwszych 5 dni tej niezdolności (art. 16);
• ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia (art. 17 ust. 1);
• zasiłek chorobowy nie przysługuje w przypadku, gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane (art. 17 ust. 2).

Przykład: 

Pracownik do 8 grudnia 2021 r. pobierał świadczenie rehabilitacyjne. Następnie w okresie od 22 stycznia 2022 r. do 7 lutego 2022 r. został objęty izolacją w warunkach domowych. W związku z tym, że przerwa pomiędzy niezdolnościami nie przekraczała 60 dni pracodawca odmówił ubezpieczonemu prawa do zasiłku za okres od 22 stycznia 2022 r. do 7 lutego 2022 r. Okres orzeczonej niezdolności do pracy, za który pracownik otrzymał odmowę podlega wliczeniu do okresu zasiłkowego. Ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy 26 lutego 2022 r. Również w tym przypadku przerwa pomiędzy orzeczoną niezdolnością do pracy trwającą do 7 lutego 2022 r. a ponowną niezdolnością rozpoczynającą się 26 lutego 2022 r. była krótsza niż 60 dni, dlatego pracownik nie ma prawo do zasiłku za ten okres.

Jeżeli bezpośrednio przed okresem orzeczonej niezdolności do pracy z powodu choroby ubezpieczony pobierał świadczenie rehabilitacyjne albo korzystał z urlopu dla poratowania zdrowia, nie nabywa prawa do nowego okresu zasiłkowego. Okresy orzeczonej niezdolności do pracy z powodu choroby po okresie świadczenia rehabilitacyjnego lub urlopu dla poratowania zdrowia i przed tymi okresami zlicza się do jednego okresu zasiłkowego. W przypadku gdy po okresie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego albo korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia, niezdolność do pracy z powodu choroby ubezpieczonego powstanie po przerwie krótszej niż 60 dni, ubezpieczony nie nabywa prawa do nowego okresu zasiłkowego.

Osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie mają prawo do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego tylko wówczas, gdy ustanie tego ubezpieczenia nastąpiło wskutek ustania tytułu ubezpieczenia.

Przykład: 

Osoba prowadząca działalność pozarolniczą przystąpiła dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego. Osoba ta zgłosiła wniosek o wyłączenie z ubezpieczenia chorobowego mimo, że nadal prowadzi działalność pozarolniczą. Z dniem 31 grudnia została z ubezpieczenia chorobowego wyłączona. Od 10 stycznia osoba ta stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. Mimo, że niezdolność do pracy powstała nie później niż w ciągu 14 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego, osoba ta nie ma prawa do zasiłku chorobowego, gdyż nie ustał tytuł ubezpieczenia chorobowego, a jedynie, na wniosek tej osoby, ustało ubezpieczenie chorobowe.

Osoba, która wykorzysta zasiłek chorobowy przez maksymalny okres, a nadal będzie niezdolna do pracy, może (tak jak w poprzednim stanie prawnym), wystąpić o świadczenie rehabilitacyjne.  Można je otrzymywać maksymalnie przez 12 miesięcy.