Na podstawie ustawy z 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r. poz. 1871), do polskiego systemu prawnego (z mocą od 19 marca 2025 r.) wprowadzono szczególne regulacje z zakresu urlopów dla rodziców wcześniaków i dzieci hospitalizowanych po narodzinach. Dzięki nim, obok istniejącego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu rodzicielskiego, od 19 marca 2025 r. przewidziano nową instytucję – uzupełniający urlop macierzyński.
Można z niego skorzystać (bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego), w przypadku narodzin dziecka:
- przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g – w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 15. tygodnia po porodzie;
- po ukończeniu 28. tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży i z masą urodzeniową większą niż 1000 g – w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 8. tygodnia po porodzie;
- po ukończeniu 37. tygodnia ciąży i jego pobytu w szpitalu, pod warunkiem że pobyt dziecka w szpitalu po porodzie będzie wynosił co najmniej 2 kolejne dni, przy czym pierwszy z tych dni będzie przypadał w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie – w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5. dnia do upływu 8. tygodnia po porodzie.
Przy ustalaniu wymiaru uzupełniającego urlopu macierzyńskiego:
- okresy pobytu dziecka w szpitalu do upływu odpowiednio 8. albo 15. tygodnia po porodzie podlegają zsumowaniu, a niepełny tydzień powinien być zaokrąglony w górę do pełnego tygodnia;
- w razie narodzin więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie, jest uwzględniana waga dziecka o najniższej masie urodzeniowej oraz okres pobytu w szpitalu dziecka najdłużej hospitalizowanego.
Co istotne, uzupełniający urlop macierzyński przysługuje:
- jednorazowo;
- nie tylko matkom lub ojcom, ale także prawnym opiekunom, rodzicom zastępczym czy adopcyjnym – na ich wniosek składany w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 21 dni przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego (do ww. wniosku musi być dołączone m.in. zaświadczenie wydane przez szpital, w którym przebywało dziecko);
- nie tylko osobom zatrudnionym w ramach umowy o pracę, ale i ubezpieczonym niebędącym pracownikami;
- w wysokości analogicznej jak w przypadku zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego, tj. 100% podstawy wymiaru.
Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek o nowe uprawnienie dla rodziców wcześniaków oraz dzieci, które ze względu na stan zdrowia – chociaż urodziły się w terminie.
Omawiany przywilej przyznano także m.in. funkcjonariuszom Służby Celno-Skarbowej, Funkcjonariuszom Policji, Straży Pożarnej, Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego, Straży Granicznej, Służby Więziennej, Służby Ochrony Państwa, Straży Marszałkowskiej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, żołnierzom zawodowym, nauczycielom i rolnikom.
Przepisy przejściowe
Data wejścia w życie przepisów o uzupełniającym urlopie macierzyńskim, to 19 marca 2025 r. Ustawodawca poczynił jednak w ustawie zastrzeżenie, że ubezpieczeni, którzy we wspomnianym dniu są uprawnieni do korzystania lub korzystali z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, powinni mieć prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. Powinien on być przyznany jednorazowo na wniosek złożony najpóźniej w ostatnim dniu korzystania z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
Ochrona stosunku pracy
W nowelizacji wprowadzono zmianę, na podstawie której od dnia złożenia przez pracownicę lub pracownika wniosku o uzupełniający urlop macierzyński do dnia zakończenia tego urlopu pracodawca nie może:
1) prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem;
2) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem, chyba, że będą zachodziły przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z ich winy i reprezentująca tę pracownicę lub tego pracownika
zakładowa organizacja związkowa wyrazi zgodę na rozwiązanie umowy.
Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będzie mogło nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego mają zastosowanie odpowiednio wskazane w ustawie przepisy ochronne Kodeksu pracy związane z korzystaniem z uprawnień rodzicielskich.
Powrót do pracy po urlopie
Analogicznie do regulacji dotyczących powrotu do pracy po innych urlopach związanych z rodzicielstwem, także w przypadku uzupełniającego urlopu macierzyńskiego pracodawcę ma w obowiązku dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby nie korzystał z urlopu.
