Warunkiem koniecznym wyłączenia z podstawy wymiaru składek ZUS korzyści materialnych (świadczeń pozapłacowych), współfinansowanych przez zatrudnionego, jest uprawnienie pracownika do korzyści/świadczenia za pewną, choćby symboliczną, odpłatnością, wynikające wprost z układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu. Tak stanowi § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z 18 grudnia 1998 r.
Chcąc korzystać z ww. zwolnienia składkowego, należy szczególną uwagę zwrócić na to, gdzie zamieszczone są lub będą konkretne zapisy odnoszące się do reguł przyznawania pracownikom i osobom pracującym w ramach stosunku cywilnoprawnego określonych „bonusów”.Jak wynika z przywołanej wyżej regulacji, do podstawy wymiaru składek zusowskich nie wlicza się korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.
A zatem, aby określona korzyść materialna mogła podlegać zwolnieniu z oskładkowania, musi:
- wynikać z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu,
- przybierać formę niepieniężną,
- być współfinansowana przez zatrudnionych.
Wszystkie wymienione warunki muszą zostać spełnione łącznie.
Skorzystanie z omawianej preferencji składkowej jest możliwe, jeżeli świadczenia przysługujące zatrudnionym osobom wynikać będą z aktu należącego do źródeł prawa pracy w świetle art. 9 K.p., który wymienia układy zbiorowe pracy, inne porozumienia, regulaminy czy statuty. Jeżeli natomiast otrzymane świadczenia wynikają z innej niż powyżej wskazane akty normatywne, to niezależnie od faktu, iż zostaną uzyskane przez pracownika po cenach niższych niż detaliczne, będą stanowić podstawę wymiaru składek ZUS (interpretacja ZUS z 8 maja 2018 r., sygn.: WPI/200000/43/417/2018).
Sąd Najwyższy w wyroku z 6 maja 2010 r. (sygn. akt II UK 337/09) wyjaśnił, że formą prawną „przepisów o wynagradzaniu” mogą być także postanowienia uchwały wspólników.
ZUS oceniając, czy płatnicy we właściwy sposób stosują przepis § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia składkowego, zwraca szczególną uwagę:
- na treść wewnętrznych uregulowań odnoszących się do kwestii korzyści materialnych oferowanych załodze (głównie pracownikom i zleceniobiorcom),
- czy ww. uregulowania są zawarte w aktach / dokumentach, o których mowa w przywołanym wyżej przepisie.
Zdaniem organu rentowego, za przepisy o wynagradzaniu w rozumieniu § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia składkowego, nie można uznawać:
- umowy o pracę (interpretacja ZUS z 2 czerwca 2015 r., sygn. WPI/200000/43/618/2015),
- zarządzenia niebędącego integralną częścią układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu (interpretacja ZUS w z 6 lipca 2016 r., sygn. WPI/200000/43/751/2016),
- obwieszczenia w sprawie zasad premiowania oraz dodatkowych uprawnień pracowników (por. interpretacja ZUS z 15 września 2016 r., sygn. WPI/200000/43/900/2016),
- decyzji zarządu – jak stwierdzono w interpretacji indywidualnej ZUS z 13 sierpnia 2018 r. (sygn. WPI/200000/43/853/2018), zawarcie w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub przepisach o wynagradzaniu wyłącznie delegacji dla zarządu do przyznania uprawnienia do uzyskania korzyści materialnej nie jest wypełnieniem dyspozycji § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia składkowego. Znajduje to swoje potwierdzenie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 10 maja 2016 r. (sygn. III AUa 191/16), w którym zauważono, że w sytuacji gdy bezpośrednim źródłem przedmiotowej korzyści nie był układ zbiorowy pracy, ale decyzja dyrektora, okoliczność zawarcia w układzie zbiorowym jedynie delegacji do uruchamiania dodatkowych świadczeń przez dyrektora, po uprzedniej zgodzie zarządu, wyklucza ustalenie, iż udział pracodawcy w kosztach konkretnego świadczenia pozapłacowego zostać wyłączony z podstawy wymiaru składek zusowskich.
Wynikanie danego uprawnienia do korzyści materialnej z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu należy rozumieć jako każdorazową gwarancję częściowego finansowania tej korzyści przez pracodawcę, a nie np. jedynie możliwość takiego finansowania. A zatem, jeśli przykładowo w regulaminie wynagradzania zostanie przewidziany zapis: „Pracodawca może zapewnić pracownikom możliwość nabywania pakietu medycznego w cenie niższej niż detaliczna”, to należy uznać, iż nie pozwoli on skorzystać ze zwolnienia zusowskiego, gdyż mówimy tu o „możliwości” a nie o „gwarancji” zapewnienia podwładnym pakietów medycznych za odpłatnością.
