W dotyczącym ubezpieczenia wypadkowego nowym roku składkowym obejmującym okres od 1 kwietnia 2021 r. do 31 marca 2022 r. dla 7 grup działalności przewidziano podniesienie kategorii ryzyka i stopy procentowej składki wypadkowej, zaś w przypadku 15 grup obniżono wspomnianą kategorię i stopę.
Bez zmian pozostała natomiast najwyższa i najniższa stopa procentowa składki wypadkowej, wynosząca nadal odpowiednio 3,33% oraz 0,67%.
W poniższej tabeli przedstawiono szczegóły w zakresie zmian stóp procentowych składki wypadkowej i kategorii ryzyka, które zostały dokonane z mocą od 1 kwietnia 2021 r. na podstawie rozporządzenia ministra rodziny i polityki społecznej z 16 marca 2021 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. z 2021 r. poz. 489):
| Kod PKD określony w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) | Grupy działalności | Stopy procentowe składki (%) | |
| Stawka % obowiązująca do 31 marca 2021 r. | Stawka % obowiązująca od 1 kwietnia 2021 r. | ||
| A-02 | Leśnictwo i pozyskiwanie drewna | 2,8 | 2,53 |
| A-03 | Rybactwo | 1,2 | 1,47 |
| B-05 | Wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu) | 3,33 | 3,06 |
| B-06 | Górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego | 2,8 | 2,53 |
| B-07 | Górnictwo rud metali | 3,06 | 2,8 |
| B-08 | Pozostałe górnictwo i wydobywanie | 2 | 1,73 |
| B-09 | Działalność usługowa wspomagająca górnictwo i wydobywanie | 3,06 | 3,33 |
| C-11 | Produkcja napojów | 1,2 | 1,47 |
| C-12 | Produkcja wyrobów tytoniowych | 1,2 | 1,47 |
| C-13 | Produkcja wyrobów tekstylnych | 1,47 | 1,73 |
| C-14 | Produkcja odzieży | 0,93 | 0,67 |
| C-17 | Produkcja papieru i wyrobów z papieru | 1,73 | 1,47 |
| C-21 | Produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych | 1,2 | 0,93 |
| C-24 | Produkcja metali | 2,53 | 2,26 |
| C-31 | Produkcja mebli | 1,47 | 1,73 |
| E-39 | Działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z gospodarką odpadami | 1,73 | 1,47 |
| F-41 | Roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków | 1,47 | 1,2 |
| F-42 | Roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej | 1,73 | 1,47 |
| H-50 | Transport wodny | 2,26 | 1,47 |
| H-51 | Transport lotniczy | 0,67 | 0,93 |
| H-52 | Magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport | 1,47 | 1,2 |
| N-77 | Wynajem i dzierżawa | 1,2 | 0,93 |
Poniżej szczegółowe zasady ustalania stopy procentowej składki oraz wartości stóp procentowych ustalonych dla poszczególnych grup działalności zawarte w poradniku zusowskim dostępnym na stronie www.zus.pl: „Ustalanie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe”:
1. Zasady określania liczby ubezpieczonych dla celów ustalania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe
Sposób ustalania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe uzależniony jest od liczby ubezpieczonych zgłaszanych przez danego płatnika do ubezpieczenia wypadkowego.
Liczbę ubezpieczonych ustala się jako iloraz sumy ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego i liczby miesięcy, przez które płatnik składek był w poprzednim roku kalendarzowym zgłoszony w ZUS co najmniej jeden dzień. W liczbie miesięcy uwzględnia się tylko te miesiące, w których płatnik co najmniej jeden dzień był płatnikiem składek na ubezpieczenie wypadkowe w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. w których co najmniej jeden ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu.
Liczba ubezpieczonych podlega zaokrągleniu do jedności w górę, jeśli końcówka jest większa lub równa 0,5 lub w dół, jeśli jest mniejsza od 0,5 (np. 9,49 ~ 9; 9,5 ~ 10).
Przykład 1
Spółka z o.o. była zgłoszona w ZUS jako płatnik składek nieprzerwanie przez cały 2017 r. W ciągu poszczególnych miesięcy tego roku spółka zgłaszała do ubezpieczenia wypadkowego następującą liczbę ubezpieczonych:
| Miesiąc | I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII |
| Liczba ubezpieczonych | 12 | 12 | 14 | 14 | 21 | 20 | 20 | 19 | 19 | 22 | 22 | 26 |
Suma ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy 2017 r. wynosiła 221. W związku z tym, liczba ubezpieczonych dla celów ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe na rok składkowy trwający od 1.04.2018 r. do 31.03.2019 r. wynosi:
221 : 12 = 18,416
Po zaokrągleniu do jedności – 18.
Przykład 2
Płatnik składek był zarejestrowany w ZUS w okresie od stycznia do kwietnia 2017 r. i następnie od września do końca 2017 r. W ciągu poszczególnych miesięcy tego roku, zgłaszał do ubezpieczenia wypadkowego następującą liczbę ubezpieczonych:
| Miesiąc | I | II | III | IV | IX | X | XI | XII |
| Liczba ubezpieczonych | 8 | 8 | 10 | 9 | 21 | 22 | 22 | 26 |
W tym przypadku, przy ustalaniu liczby miesięcy, nie uwzględnia się okresu od 1 maja 2017 r. do 31 sierpnia 2017 r., w którym płatnik nie był zarejestrowany w ZUS, a tym samym nie był płatnikiem składek na ubezpieczenie wypadkowe. Suma ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy 2017 r. wynosiła 126. Liczba ubezpieczonych dla celów ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe na rok składkowy trwający od 1.04.2018 r. do 31.03.2019 r. wynosi:
126 : 8 = 15,75
Po zaokrągleniu do jedności – 16.
Przykład 3
Osoba fizyczna prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, zgłosiła się jako płatnik składek od 1 września 2017 r. Równocześnie zgłosiła do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych siebie oraz osobę współpracującą. Następnie od 12 października 2017 r., zgłosiła do ubezpieczeń społecznych 6 pracowników:
| Miesiąc | IX | X | XI | XII |
| Liczba ubezpieczonych | 2 | 8 | 8 | 8 |
Suma ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy 2017 r. wynosiła 26. Liczba ubezpieczonych dla celów ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe na rok składkowy trwający od 1.04.2018 r. do 31.03.2019 r. wynosi:
26 : 4 = 6,5
Po zaokrągleniu do jedności – 7.
Przykład 4
Płatnik składek został zarejestrował się w ZUS od 1 października 2017 r. W ciągu poszczególnych miesięcy 2017 r. zgłaszał do ubezpieczenia wypadkowego:
| Miesiąc | X | XI | XII |
| Liczba ubezpieczonych | 14 | 0 | 6 |
W tym przypadku, przy ustalaniu liczby miesięcy, nie uwzględnia się listopada 2017 r., tj. miesiąca, w którym płatnik składek był zarejestrowany w ZUS, ale nie był płatnikiem składek na ubezpieczenie wypadkowe, gdyż w tym miesiącu nie podlegał temu ubezpieczeniu ani jeden ubezpieczony.
Suma ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy 2017 r. wynosiła 20. Liczba ubezpieczonych dla celów ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe na rok składkowy trwający od 1.04.2018 r. do 31.03.2019 r. wynosi:
20 : 2 = 10.
Ustalając liczbę ubezpieczonych w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego, należy uwzględniać wszystkich ubezpieczonych, którzy w danym miesiącu podlegali przynajmniej jeden dzień ubezpieczeniu wypadkowemu.
Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych w ciągu miesiąca, daną osobę uwzględnia się jako jednego ubezpieczonego.
Przykład 5
W styczniu 2017 r. zleceniobiorca wykonywał umowy zlecenia zawarte na okres od 1 do 10 stycznia 2017 r. oraz od 15 do 25 stycznia 2017 r. Z tytułu tych umów, podlegał obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu. Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych w ciągu stycznia, należy uwzględnić tę osobę jako jednego ubezpieczonego.
Przykład 6
W styczniu 2017 r. ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu z dwóch tytułów. W okresie od 1 do 10 stycznia 2017 r. z tytułu wykonywania umowy zlecenia, a w okresie od 20 do 31 stycznia 2017 r., z tytułu zawarcia umowy o pracę. Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych w ciągu stycznia, należy uwzględnić tę osobę jako jednego ubezpieczonego.
Przykład 7
Spółka z o.o. zatrudnia wyłącznie pracowników. Wszyscy zostali zwolnieni od 1 października 2017 r. W okresie od 1 października 2017 r. do 14 lutego 2018 r. spółka nie zgłaszała ani jednej osoby do ubezpieczenia wypadkowego. Ponownie zatrudniła pracowników od 15 lutego 2018 r. W tym przypadku liczbę ubezpieczonych dla celów ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe na rok składkowy trwający od
1.04.2018 r. do 31.03.2019 r. należy ustalić na podstawie danych z roku 2017 (ponieważ spółka zgłaszała do ubezpieczenia wypadkowego ubezpieczonych w okresie od stycznia do września 2017 r., będą to dane za ten okres).
Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych nie bierze się pod uwagę osób, które:
- podlegają ubezpieczeniom społecznym, ale nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu (np. osoby wykonujące pracę nakładczą),
- cały miesiąc przebywały na urlopie bezpłatnym, wychowawczym, pobierały zasiłek macierzyński, zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
- za które za dany miesiąc są rozliczane składki lub wykazywane świadczenia po ustaniu tytułu do ubezpieczeń społecznych (tj. w miesiącu, za który składany jest imienny raport miesięczny za daną osobę, nie podlegała ona ubezpieczeniu wypadkowemu nawet przez jeden dzień).
Przykład 8
Pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym w okresie od 2 do 31 stycznia 2017 r. W związku z tym, że w styczniu 2017 r. co najmniej przez jeden dzień ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu, należy go uwzględnić przy ustalaniu liczby ubezpieczonych w ciągu tego miesiąca.
Przykład 9
Płatnik był zarejestrowany w ZUS od 12 października 2017 r. Do ubezpieczenia wypadkowego zgłaszał ubezpieczonych w następujących okresach:
- pracownika „A” – od 12 października do 26 grudnia 2017 ,
- pracownika „B” – od 22 października 2017 , z tym że w okresie od 1 do 30 listopada, pracownikowi został udzielony urlop bezpłatny,
- pracownika „C” – od 6 listopada do 31 grudnia 2017 ,
- pracownika „D” – od 12 października 2017 , z tym że od 1 grudnia pracownikowi został udzielony urlop wychowawczy,
- zleceniobiorcę „E” – od 21 grudnia do 31 grudnia 2017
W ciągu października liczba ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu wynosiła 3 (pracownicy: A, B i D). W ciągu listopada liczba ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu wynosiła 3 (pracownicy: A, C i D, nie
uwzględniono pracownika B, ponieważ cały miesiąc przebywał na urlopie bezpłatnym). W ciągu grudnia liczba ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu wynosiła 4 (uwzględniono pracowników: A, B, C oraz zleceniobiorcę E, nie uwzględniono natomiast pracownika D, ponieważ od 1 grudnia został mu udzielony urlop wychowawczy).
| Miesiąc | X | XI | XII |
| Liczba ubezpieczonych | 3 | 3 | 4 |
Suma ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy 2017 r. wynosiła 10. Liczba ubezpieczonych dla celów ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosi:
10 : 3 = 3,33
Po zaokrągleniu do jedności – 3.
Odmienne zasady ustalania liczby ubezpieczonych dotyczą przypadków, gdy płatnik składek zgłoszony jest w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w okresie od 1 stycznia danego roku do 31 marca następnego roku. W tym przypadku liczbę ubezpieczonych ustala się na podstawie liczby ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia wypadkowego w ciągu miesiąca, od którego płatnik składek został zgłoszony w ZUS. Zasada ta ma zastosowanie tylko w przypadku:
- płatników, którzy są zgłoszeni po raz pierwszy w ZUS, przy czym przy ustalaniu liczby ubezpieczonych bierze się pod uwagę miesiąc, w którym podlega ubezpieczeniu wypadkowemu pierwszy ubezpieczony,
- płatników, którzy w poprzednim roku kalendarzowym nie byli płatnikami składek na ubezpieczenie wypadkowe, tj. byli zarejestrowani w ZUS, ale w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku nie zgłaszali ani jednej osoby do tego ubezpieczenia,
- płatników, którzy byli skreśleni z krajowego rejestru gospodarki narodowej REGON na dzień 31 grudnia poprzedniego
Przykład 10
Nowo powstały płatnik składek złożył zgłoszenie ZUS ZPA 2 marca 2017 r. W bloku III – pole 09 „Data powstania obowiązku opłacania składek” podał 20.02.2017 r. (tj. datę, od której zatrudnił pierwszych pracowników). W tym przypadku liczbę ubezpieczonych w celu ustalenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe,
należy ustalić na podstawie liczby ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do tego ubezpieczenia w ciągu lutego 2017 r.
Przykład 11
Nowo powstała spółka z o.o. złożyła zgłoszenie płatnika składek ZUS ZPA od 1 lutego 2017 r. Zatrudniła wyłącznie zleceniobiorcę niepodlegającego ubezpieczeniu wypadkowemu (brak ubezpieczeń społecznych z tytułu zlecenia z uwagi na zawartą z innym płatnikiem umowę o pracę z wynagrodzeniem w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia). Od 1 maja 2017 r. zatrudniła pracowników. Liczbę ubezpieczonych, spółka powinna ustalić na podstawie liczby ubezpieczonych w ciągu miesiąca, od którego stała się płatnikiem składek na ubezpieczenie wypadkowe za pierwszego ubezpieczonego, tj. na podstawie liczby ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do tego ubezpieczenia w ciągu maja 2017 r.
Przykład 12
Osoba fizyczna rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej od 20 października 2017 r. W ciągu 2017 r. zatrudniała wyłącznie studentów do 26. roku życia na podstawie umowy zlecenia (osoby takie nie podlegają ubezpieczeniom, w tym brak jest ubezpieczenia wypadkowego). Osoba prowadząca działalność gospodarczą, z uwagi na posiadane prawo do emerytury nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, nie przystąpiła również do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych dobrowolnie, a więc nie podlega również obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowemu. Od 5 stycznia 2018 r. osoba ta zatrudniła 10 pracowników. W tym przypadku liczbę ubezpieczonych – dla celów ustalenia wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe na okres od stycznia 2018 r. do 31 marca 2019 r. – ustala się na podstawie liczby osób zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego w styczniu 2018 r. (liczba ta wynosi 10).
2. Ustalanie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe przez płatnika zgłaszającego nie więcej niż 9 ubezpieczonych lub niepodlegającego wpisowi do rejestru REGON
Dla płatników składek:
- którzy podlegają wpisowi do rejestru REGON i zgłaszają do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych,
- którzy nie podlegają wpisowi do rejestru REGON (tzn. bez znaczenia w przypadku tej grupy płatników jest liczba ubezpieczonych zgłaszanych do ubezpieczenia wypadkowego),
obowiązuje stopa zryczałtowana (ustala się ją w wysokości 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności). Począwszy od 1 kwietnia 2018 r. wartość tej stopy wynosi 1,67% (w okresie od 1 kwietnia 2015 r. do 31 marca 2018 r. stopa zryczałtowana wynosiła 1,8%).
3. Ustalanie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych
3.1 Ustalanie stopy procentowej składki przez ZUS
ZUS ustala stopę procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe wyłącznie płatnikom składek, którzy za trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe mieli obowiązek i przekazali „Informację o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe – ZUS IWA” za trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe. Przykładowo, na rok składkowy trwający od 1 kwietnia 2018 r. do 31 marca 2019 r., ZUS wyznaczy ją płatnikom, którzy przekazali informacje ZUS IWA za lata: 2015, 2016, 2017.
Informację ZUS IWA, za dany rok kalendarzowy, przekazują do Zakładu płatnicy składek, którzy spełniają łącznie trzy warunki:
- podlegają wpisowi do rejestru REGON,
- byli zgłoszeni w Zakładzie jako płatnicy składek na ubezpieczenie wypadkowe nieprzerwanie przez cały rok kalendarzowy, za który składana jest informacja ZUS IWA i przynajmniej jeden dzień w styczniu następnego roku,
- zgłaszali w roku kalendarzowym, za który składana jest informacja ZUS IWA, średnio, co najmniej 10 ubezpieczonych do ubezpieczenia
Szczegółowe zasady wypełniania informacji ZUS IWA zawarte zostały w poradniku:
„Zasady składania i wypełniania informacji o danych do ustalenia składki na ubezpie- czenie wypadkowe ZUS IWA”.
Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalana przez ZUS jest obliczana jako iloczyn stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe określonej dla grupy działalności, do której należy płatnik składek i wskaźnika korygującego.
Wskaźnik korygujący
Dopuszczalne wartości wskaźnika korygującego określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków. Wskaźnik korygujący jest ustalany indywidualnie dla każdego płatnika składek na podstawie wielkości różnicy pomiędzy kategorią ryzyka dla grupy działalności, do której należy płatnik składek ze względu na rodzaj wykonywanej działalności, a kategorią ryzyka ustaloną przez ZUS dla danego płatnika na podstawie danych wykazanych w informacjach ZUS IWA za trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe.
Wskaźnik korygujący od 1 kwietnia 2009 r. wynosi:
- 0,5 – jeżeli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek, na podstawie informacji ZUS IWA, jest niższa o co najmniej 6 kategorii od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności, do której należy płatnik ze względu na rodzaj wykonywanej działalności.
- 0,6 – jeżeli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek, na podstawie informacji ZUS IWA, jest niższa o 5 kategorii od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności, do której należy płatnik ze względu na rodzaj wykonywanej działalności.
- 0,7 – jeżeli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek, na podstawie informacji ZUS IWA, jest niższa o 4 kategorie od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności, do której należy płatnik ze względu na rodzaj wykonywanej działalności.
- 0,8 – jeżeli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek, na podstawie informacji ZUS IWA, jest niższa o 3 kategorie od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności, do której należy płatnik ze względu na rodzaj wykonywanej działalności.
- 0,9 jeżeli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek, na podstawie informacji ZUS IWA, jest niższa o 2 kategorie od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności, do której należy płatnik ze względu na rodzaj wykonywanej działalności.
- 1,1 jeżeli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek, na podstawie informacji ZUS IWA, jest wyższa o 2 kategorie od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności, do której należy płatnik ze względu na rodzaj wykonywanej działalności.
- 1,2 jeżeli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek, na podstawie informacji ZUS IWA, jest wyższa o 3 kategorie od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności, do której należy płatnik ze względu na rodzaj wykonywanej działalności.
- 1,3 jeżeli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek, na podstawie informacji ZUS IWA, jest wyższa o 4 kategorie od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności, do której należy płatnik ze względu na rodzaj wykonywanej działalności.
- 1,4 jeżeli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek, na podstawie informacji ZUS IWA, jest wyższa o 5 kategorii od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności, do której należy płatnik ze względu na rodzaj wykonywanej działalności.
- 1,5 jeżeli kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek, na podstawie informacji ZUS IWA, jest wyższa o co najmniej 6 kategorii od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności, do której należy płatnik ze względu na rodzaj wykonywanej działalności.
- 1,0 – w pozostałych
Kategoria ryzyka dla grupy działalności
Kategorię ryzyka dla grupy działalności, do której należy płatnik ze względu na rodzaj wykonywanej działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności ustala się na podstawie załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. (załącznik nr 1 do niniejszego poradnika).
Płatnik składek należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu 31 grudnia poprzedniego roku. Tym samym, przy ustalaniu stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe na dany rok składkowy, bierze się pod uwagę rodzaj przeważającej działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON, podanego w informacji ZUS IWA za poprzedni rok (przykładowo, dla ustalenia stopy procentowej składki na okres od 1.04.2018 r. do 31.03.2019 r. – kod PKD podany w polu IV.01 informacji ZUS IWA złożonej za rok 2017).
Na podstawie dwóch pierwszych cyfr kodu PKD, ustala się do jakiej sekcji (oznaczonej literą) i działu (dwie pierwsze cyfry kodu), został zaklasyfikowany płatnik składek zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Sprawdzenia można również dokonać posługując się tabelą pomocniczą stanowiącą załącznik nr 2 do poradnika. Przykładowo, w przypadku płatnika, którego rodzajem przeważającej działalności jest działalność oznaczona kodem PKD 16.22.Z „Produkcja gotowych parkietów podłogowych”, na podstawie dwóch pierwszych cyfr tego kodu ustala się, że został on zaklasyfikowany do sekcji C, dział 16 „Produkcja wyrobów z drewna oraz korka z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wypalania”.
Zgodnie z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. (załącznik nr 1 do niniejszego poradnika), dla grupy działalności oznaczonej kodem PKD „C-16”, ustalona został 8 kategoria ryzyka oraz stopa procentowa składki w wysokości 2,26%.
Kategoria ryzyka dla płatnika składek
Kategoria ryzyka dla płatnika składek jest ustalana przez ZUS na podstawie danych wykazanych w informacjach ZUS IWA za trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe. Kategorię ryzyka dla płatnika składek ustala się w oparciu o cząstkowe kategorie ryzyka K1, K2, K3, przez obliczenie średniej ważonej z tych cząstkowych kategorii ryzyka, według następującego wzoru:
KZX= (K1 + K2 + 2K3) : 4
gdzie znaczenie poszczególnych symboli jest następujące:
KZX – kategoria ryzyka dla danego płatnika składek,
K1 – kategoria ryzyka odpowiadająca wskaźnikowi poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem,
K2 – kategoria ryzyka odpowiadająca wskaźnikowi poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich,
K3 – kategoria ryzyka odpowiadająca wskaźnikowi zatrudnionych w warunkach zagrożenia, które występują w razie przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Cząstkowe kategorie ryzyka określa załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. (załącznik nr 3 do niniejszego poradnika).
Podstawę ustalenia cząstkowych kategorii ryzyka: K1, K2, K3, stanowią średnie arytmetyczne wskaźników częstości W1, W2, W3. Wskaźniki te są obliczane odrębnie na każdy rok, w przeliczeniu na umowną liczbę 1000 ubezpieczonych, według wzoru:
W1 = (P1 : U) × 1000
W2 = (P2 : U) × 1000
W3 = (P3 : U) × 1000
gdzie znaczenie poszczególnych symboli jest następujące:
W1 – wskaźnik częstości poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem,
W2 – wskaźnik częstości poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich,
W3 – wskaźnik częstości zatrudnionych w warunkach zagrożenia, które występują w razie przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
P1 – liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem (pole IV.02 informacji ZUS IWA),
P2 – liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich (pole IV.03 informacji ZUS IWA),
P3 – liczba zatrudnionych w warunkach zagrożenia, które występują w razie przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (pole IV.04 informacji ZUS IWA),
U – liczba ubezpieczonych (pole III.01 informacji ZUS IWA).
Wartości stóp procentowych składki na ubezpieczenie wypadkowe, kategorii ryzyka i wskaźników częstości, zaokrągla się zgodnie z zasadą matematyczną. Przy czym:
- stopę procentową składki zaokrągla się z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku,
- kategorie ryzyka zaokrągla się do jedności,
- wskaźnik W1 zaokrągla się z dokładnością do jednego miejsca po przecinku,
- wskaźnik W2 zaokrągla się z dokładnością do trzech miejsc po przecinku,
- wskaźnik W3 zaokrągla się do jedności.
Płatnicy, którym stopę procentową wylicza ZUS, w terminie do 20 kwietnia danego roku, otrzymują, za pośrednictwem poczty, „Zawiadomienie o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe za dany rok składkowy”.
W przypadku, gdy płatnik do 30 kwietnia nie otrzyma „Zawiadomienia o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe za dany rok składkowy”, a za ostatnie trzy lata kalendarzowe miał obowiązek przekazać do ZUS informacje ZUS IWA, wówczas powinien zgłosić się do swojej właściwej Terenowej Jednostki Organizacyjnej ZUS, w celu podania mu obowiązującej go stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe.
Po otrzymaniu Zawiadomienia, w razie wątpliwości co do wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, płatnik składek może zwrócić się do właściwej Terenowej Jednostki Organizacyjnej ZUS, w celu uzyskania algorytmu wyliczeniowego, na podstawie którego ZUS ustalił płatnikowi wysokość stopy procent tej składki. Szczegółowe informacje dotyczące zasad ustalania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe można również uzyskać we wszystkich Terenowych Jednostkach Organizacyjnych ZUS.
Przykładowe wyliczenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe
Spółka „AMBER” Sp. z o.o. przekazała informacje ZUS IWA za lata: 2015, 2016, 2017, w których wykazała następujące dane:
| Dane z informacji ZUS IWA | |||||
| Rok kalendarzowy, za który składana jest informacja ZUS IWA | Liczba ubezpieczonych, z pola III.01 (U) | Liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem,
z pola IV.02 (P1) |
Liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich,
z pola IV.03 (P2) |
Liczba zatrudnionych w warunkach zagrożenia,
z pola IV.04 (P3) |
Rodzaj działalności wg PKD,
z pola IV.01 |
| 2015 | 80 | 0 | 0 | 15 | X |
| 2016 | 75 | 1 | 0 | 10 | X |
| 2017 | 90 | 2 | 1 | 10 | 19.20.Z |
Krok 1. Wyliczenie wskaźników częstości
- Wskaźnik poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem – W1, za trzy ostatnie lata kalendarzowe:
W1 (2015) = (0 : 80) x 1000 = 0
W1 (2016) = (1 : 75) x 1000 = 13,3
W1 (2017) = (2 : 90) x 1000 = 22,2
Średnia arytmetyczna wskaźnika W1: W1 = (0 + 13,3 + 22,2) : 3 = 11,8
- Wskaźnik poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich – W2, za trzy ostatnie lata kalendarzowe:
W2 (2015) = (0 : 80) x 1000 = 0
W2 (2016) = (0 : 75) x 1000 = 0
W2 (2017) = (1 : 90) x 1000 = 11,111
Średnia arytmetyczna wskaźnika W2: W2 = (0 + 0 + 11,111) : 3 = 3,704
- Wskaźnik zatrudnionych w warunkach zagrożenia – W3, za trzy ostatnie lata kalendarzowe:
W3 (2015) = (15 : 80) x 1000 = 188
W3 (2016) = (10 : 75) x 1000 = 133
W3 (2017) = (10 : 90) x 1000 = 111
Średnia arytmetyczna wskaźnika W3: W3 = (188 + 133 + 111) : 3 = 144
Krok 2. Ustalenie cząstkowych kategorii ryzyka, na podstawie średnich arytmetycznych wskaźników częstości
Cząstkowe kategorie ryzyka odpowiadające poszczególnym wskaźnikom częstości (średnim arytmetycznym z lat: 2015, 2016, 2017) są ustalane na podstawie załącznika nr 3 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 listopada 2002 r. (załącznik nr 3 do niniejszego poradnika).
| Średnia arytmetyczna wskaźników częstości z 3 lat | Przyporządkowanie kategorii ryzyka (załącznik nr 3) |
| W1 = 11,8 | K1 = 9 |
| W2 = 3,704 | K2 = 30 |
| W3 = 144 | K3 = 5 |
Krok 3. Ustalenie kategorii ryzyka dla płatnika składek (KZX) na podstawie cząstkowych kategorii ryzyka, według wzoru:
Kzx = (K1 + K2 + 2K3) : 4
Kzx = (9 + 30 + 2×5) : 4 =12
Krok 4. Ustalenie kategorii ryzyka (KDX) i stopy procentowej składki dla grupy działalności, do której należy płatnik składek
Płatnik składek należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu 31 grudnia poprzedniego roku. W podanym przykładzie, zgodnie z kodem PKD 19.20.Z, wykazanym w informacji ZUS IWA za 2017 r., płatnik należy do grupy działalności – „Wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej” oznaczonej kodem PKD „C-19”, zgodnie z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia Rady Ministrów z 29 listopada 2002 r. (załącznik nr 1 do niniejszego poradnika). Dla tej grupy działalności:
- kategoria ryzyka (KDX) wynosi – 5,
- stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosi – 1,47%.
Krok 5. Ustalenie wskaźnika korygującego
Kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek, na podstawie informacji ZUS IWA (KZX = 12) jest wyższa o co najmniej 6 kategorii od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności, do której należy płatnik ze względu na rodzaj wykonywanej działalności (KDX = 5).
Wskaźnik korygujący w przedstawionym przypadku wynosi – 1,5
(wartości wskaźnika korygującego określa § 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. – str. 12-13 poradnika).
Krok 6. Ustalenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe
Stopę procentową właściwą dla grupy działalności, do której płatnik należy ze względu na rodzaj wykonywanej działalności wg PKD, należy pomnożyć przez wartość ustalonego dla płatnika wskaźnika korygującego.
1,47% x 1,5 = 2,21%
W przedstawionym przykładzie, Zakład ustali stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe dla tego płatnika składek na rok składkowy trwający od 1 kwietnia 2018 r. do 31 marca 2019 r., w wysokości 2,21%.
3.2 Ustalanie stopy procentowej składki przez płatnika
Płatnicy składek podlegający wpisowi do rejestru REGON, którzy:
- zgłaszają do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych,
- nie byli zobowiązani do przekazania do Zakładu informacji ZUS IWA za trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe (zasady składania informacji ZUS IWA zostały przedstawione w poradniku: „Zasady składania i wypełniania informacji o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe ZUS IWA”),
samodzielnie ustalają stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe.
Dla wymienionych płatników, stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosi tyle co stopa procentowa określona dla grupy działalności, do której płatnik należy.
Wysokość stóp procentowych składki dla grup działalności określa załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. (załącznik nr 1 do niniejszego poradnika).
Ustalanie przynależności do grupy działalności
Płatnik składek należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu 31 grudnia poprzedniego roku (art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych).
Płatnik składek zgłaszany w okresie od 1 stycznia danego roku do 31 marca następnego roku należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu, od którego jest zgłoszony w Zakładzie (art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych).
Zasada ta ma zastosowanie w przypadku płatników, którzy:
- zgłaszani są po raz pierwszy w ZUS, przy czym, ustalając liczbę ubezpieczonych, bierze się pod uwagę miesiąc, w którym podlega ubezpieczeniu wypadkowemu pierwszy ubezpieczony,
- w poprzednim roku kalendarzowym nie byli płatnikami składek na ubezpieczenie wypadkowe, byli zarejestrowani w ZUS, ale w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku nie zgłaszali ani jednej osoby do tego ubezpieczenia,
- byli skreśleni z krajowego rejestru podmiotów gospodarki narodowej REGON na dzień 31 grudnia poprzedniego
Przykład 13
Płatnik składek zarejestrowany w ZUS od lipca 2016 r. zgłaszał do ubezpieczenia wypadkowego w roku 2017 co najmniej 10 ubezpieczonych. W celu ustalenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe na rok składkowy od 1 kwietnia 2018
- do 31 marca 2019 r., należy ustalić do jakiej grupy działalności należy ten płatnik według PKD ujętego w rejestrze REGON na dzień 31 grudnia 2017 r.
Przykład 14
Płatnik został zarejestrowany po raz pierwszy w ZUS od 1 stycznia 2016 r., przy czym w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 31 stycznia 2017 r. zatrudniał wyłącznie zleceniobiorców, w stosunku do których nie występował obowiązek ubezpieczeń społecznych, a tym samym nie podlegali oni ubezpieczeniu wypadkowemu. Od 1 lutego 2017 r. płatnik zatrudnił 11 pracowników. W celu ustalenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe jaka będzie obowiązywała płatnika w okresie od lutego 2017 r. do 31.03.2018 r., należy ustalić do jakiej grupy działalności należy ten płatnik według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu, od którego stał się płatnikiem składek na ubezpieczenie wypadkowe, tj. 1 lutego 2017 r.
Sprawdzenia do jakiej grupy działalności należy płatnik składek dokonuje się w następujący sposób:
- Należy ustalić rodzaj przeważającej działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności („PKD 2007”), do której został zaklasyfikowany płatnik (według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedniego albo na dzień zgłoszenia w Zakładzie), oznaczony pięcioznakowym kodem alfanumerycznym, np. 16.22.Z „Produkcja gotowych parkietów podłogowych”.
- Na podstawie dwóch pierwszych cyfr kodu PKD, ustala się do jakiej sekcji (oznaczonej literą) i działu (dwie pierwsze cyfry kodu), został zaklasyfikowany płatnik składek zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Sprawdzenia można również dokonać posługując się tabelą pomocniczą stanowiącą załącznik nr 2 do poradnika. Przykładowo, w przypadku płatnika, którego rodzajem przeważającej działalności jest działalność oznaczona kodem PKD 16.22.Z „Produkcja gotowych parkietów podłogowych”, na podstawie dwóch pierwszych cyfr tego kodu ustala się, że został on zaklasyfikowany do sekcji C, dział 16 „Produkcja wyrobów z drewna oraz korka z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wypalania”.
- Właściwą dla danego płatnika stopę procentową ustala się na podstawie załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. (załącznik nr 1 do niniejszego poradnika). Dla grupy działalności oznaczonej kodem PKD „C-16”, wysokość stopy procentowej składki wynosi 2,26%.
Przykład 15
Płatnik prowadzi działalność oznaczoną kodem PKD 18.11.Z „Drukowanie gazet”. Działalność ta zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) zaklasyfikowana jest do sekcji C, dział 18 „Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji”. Zgodnie z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r., płatnik ten należy do grupy działalności „Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji”, oznaczonej kodem PKD „C-18”. Dla tej grupy działalności stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe w okresie od 1 kwietnia 2018 r. do 31 marca 2019 r. wynosi 0,93%.
4. Zawyżenie albo zaniżenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe
Zakład ustala w drodze decyzji stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe na cały rok składkowy w wysokości 150% stopy procentowej:
- ustalonej na podstawie prawidłowych danych, jeżeli płatnik składek nie przekaże informacji ZUS IWA albo korekty tej informacji w terminie 14 dni od otrzymania wezwania Zakładu, a stopa procentowa ustalona na podstawie nieprawidłowych danych przekazanych przez płatnika składek lub wykazywana przez płatnika składek w dokumentach rozliczeniowych była zaniżona w stosunku do
ustalonej na podstawie prawidłowych danych;
- ustalonej zgodnie z przepisami ustawy, płatnikom składek, którzy samodzielnie ustalają stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe, którzy w danym roku składkowym wykazywali w dokumentach rozliczeniowych zaniżoną stopę procentową i nie złożyli dokumentów rozliczeniowych korygujących w terminie 14 dni od otrzymania wezwania Zakładu.
W przypadku zaniżenia wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, płatnik składek zobowiązany jest złożyć dokumenty rozliczeniowe korygujące i opłacić zaległe składki wraz z odsetkami za zwłokę. W przypadku zawyżenia wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, płatnik składek zobowiązany jest złożyć dokumenty rozliczeniowe korygujące.
5. Podwyższenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe na wniosek inspektora pracy
Zakład podwyższy płatnikowi wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na najbliższy rok składkowy o 100%, jeżeli z wnioskiem takim wystąpi inspektor pracy, po stwierdzeniu rażącego naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w czasie dwóch kolejnych kontroli:
- o której mowa w art. 31 ust. 6 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
- o których mowa w art. 28 ust. 1 i art. 33 ust. 1 i 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Na podstawie tego wniosku, ZUS wydaje decyzję o podwyższeniu stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe.
Wykaz podstawowych aktów prawnych
- Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków,
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD).
