W związku z upowszechnieniem się wykonywania pracy w formie pracy zdalnej podczas epidemii oraz zgłaszanych postulatów dotyczących możliwości jej kontynuowania także po odwołaniu stanu epidemii Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii przygotowało projekt zmiany Kodeksu pracy, mający na celu wprowadzenie na stałe pracy zdalnej do przepisów prawa pracy.
Ponieważ praca zdalna w Kodeksie pracy będzie wykonywana w warunkach typowych, nie zaś w nadzwyczajnych, konieczne jest wypracowanie rozwiązań prawnych, które będą akceptowane przez stronę społeczną (związki zawodowe, jak również organizacje pracodawców) i w konsekwencji odpowiednio zabezpieczą interesy obu stron stosunku pracy.
Realizacji powyższego celu służył około półroczny dialog autonomiczny między reprezentowanymi w Zespole problemowym ds. prawa pracy Rady Dialogu Społecznego organizacjami pracodawców i związkami zawodowymi dotyczący zagadnień związanych z uregulowaniem problematyki pracy zdalnej w Kodeksie pracy.
Jak czytamy w odpowiedzi MRPiT z 25 marca 2021 r. na interpelację nr 20603 w sprawie regulacji prawnych dotyczących pracy zdalnej:
„Obecnie dyskusja nad problematyką uregulowania pracy zdalnej jest kontynuowana w ramach prac Zespołu negocjacyjnego w zakresie działu „praca” w ramach prac nad Umową Społeczną.
Ministerstwo planuje docelowo uwzględnić możliwie jak najwięcej rozwiązań przyjętych przez obydwie strony dialogu społecznego (pracodawców i związki zawodowe), a także uzgodnionych przez strony Zespołu negocjacyjnego.
Główne założenia obecnej wersji projektu ustawy:
• Praca zdalna będzie mogła być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu zamieszkania pracownika lub w innym miejscu ustalonym przez pracownika i pracodawcę. Uzgodnienie między stronami dotyczące wykonywania pracy zdalnej będzie dopuszczalne zarówno przy zawieraniu umowy o pracę, jak również w trakcie zatrudnienia.
• Zasady wykonywania pracy zdalnej będą określane w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i zakładowymi organizacjami zawodowymi, a jeżeli nie dojdzie do zawarcia takiego porozumienia albo u pracodawcy nie działają związki zawodowe – w regulaminie ustalonym przez pracodawcę.
• W szczególnych przypadkach praca zdalna będzie mogła być wykonywana także na polecenie pracodawcy, jednak tylko w sytuacji, w której pracownik będzie posiadał warunki lokalowe i techniczne do wykonywania takiej pracy.
• Wykonywanie pracy zdalnej będzie dopuszczalne na polecenie pracodawcy lub na wniosek pracownika także w przypadku, gdy nie zostało zawarte porozumienie albo regulamin.
• Każda ze stron będzie miała możliwość efektywnego wycofania się z wykonywania pracy zdalnej, w terminie 3 miesięcy od dnia podjęcia takiej pracy.
• Pracodawca będzie zobowiązany dostarczyć pracownikowi materiały i narzędzia pracy niezbędne do wykonywania pracy zdalnej, jak również pokryć koszty bezpośrednio związane z wykonywaniem pracy zdalnej (w tym koszty energii elektrycznej oraz dostępu do łączy telekomunikacyjnych). W przypadku jednak, gdy do pracy zdalnej będą wykorzystywane materiały i narzędzia pracy stanowiące własność pracownika, obie strony stosunku pracy będą mogły zawrzeć porozumienie określające zasady ich wykorzystywania. W takiej sytuacji pracownikowi będzie przysługiwał ekwiwalent (lub ryczałt) w wysokości ustalonej przez strony.
• W przypadku wykonywania pracy zdalnej wnioski pracownika, dla których przepisy kodeksu wymagają formy pisemnej, będą mogły być składane w postaci papierowej lub elektronicznej.
• Pracodawca będzie realizował obowiązki wynikające z działu dziesiątego Kodeksu pracy z wyłączeniem:
– obowiązku organizowania stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp,
– obowiązku dbania o bezpieczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego,
– obowiązków dotyczących pomieszczeń pracy i obiektów budowlanych,
– obowiązku dotyczącego urządzeń sanitarnych i środków higieny osobistej.
• Narzędzia pracy i materiały wykorzystywane przez pracowników przy pracy zdalnej będą musiały spełniać wymagania określone w rozdziale IV działu dziesiątego Kodeksu pracy (niezależnie od tego, czy będą zapewnione przez pracodawcę, czy pracownik będzie wykorzystywał własnych).
• Szkolenie wstępne bhp osób zatrudnianych do pracy zdalnej w całości będzie mogło się odbywać za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.
• Wszyscy pracownicy wykonujący pracę zdalnie będą podlegali szkoleniom okresowym bhp (na zasadach ogólnych).
• Niedopuszczalne będzie zlecanie w ramach pracy zdalnej prac:
– szczególnie niebezpiecznych,
– w wyniku których następuje przekroczenie dopuszczalnych norm czynników fizycznych dla pomieszczeń mieszkalnych,
– z zastosowaniem substancji niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, żrących, promieniotwórczych, drażniących, uczulających lub innych o nieprzyjemnym zapachu, pylących lub intensywnie brudzących.
• Do badania wypadku przy pracy zdalnej będą stosowane odpowiednio przepisy o wypadkach przy pracy – z uwzględnieniem prawa pracownika do ochrony życia prywatnego.
Trudno obecnie określić, kiedy dokładnie dobiegną końca prace legislacyjne nad projektem zmian w Kodeksie pracy w zakresie pracy zdalnej. Obecne rozwiązania w tym zakresie obowiązują nadal i będą obowiązywały do upływu 3 miesięcy od dnia odwołania stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19.”.
