Mocą ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 641), od 26 kwietnia 2023 r. wprowadzono m.in. nieodpłatny (wliczany do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze) urlop opiekuńczy (w wymiarze 5 dni w ciągu roku kalendarzowego).
Wspomniany urlop opiekuńczy:
– udzielany jest w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie:
- będącej członkiem rodziny (ustawodawca zalicza do nich syna, córkę, matkę, ojca, małżonka) lub
- zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym (np. osobie, z którą pracownik pozostaje w związku partnerskim),
która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych (art. 1731 K.p.);
– pracownik może wykorzystać jednorazowo albo w częściach;
– w żadnym wypadku nie odbiera możliwości korzystania z uprawnienia wynikającego z art. 188 K.p.;
– jest udzielany w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu, w którym to wniosku trzeba wskazać:
- imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych,
- przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika oraz
- w przypadku członka rodziny – stopień pokrewieństwa z pracownikiem lub w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny – adres zamieszkania tej osoby (w uzasadnieniu do ustawy z 9 marca 2023 r. podkreślono, że adres zamieszkania powinien być podawany w celu potwierdzenia, że osoba niebędąca członkiem rodziny zamieszkuje z pracownikiem w tym samym gospodarstwie domowym. Wniosek nie powinien natomiast zawierać szczegółowych informacji o stanie zdrowia osoby, której pracownik zapewnia osobistą opiekę, a jedynie przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika. Nie należy także wymagać od pracownika przedkładania zaświadczeń lekarskich o stanie zdrowia osoby, nad którą ma być sprawowana opieka);
– jest bezpłatny, gdyż żaden przepis nie przyznaje pracownikowi uprawnienia do wynagrodzenia za jego okres, a w myśl art. 80 Kodeksu pracy, za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią.
Do pracownika korzystającego z urlopu opiekuńczego mają zastosowanie odpowiednio przepisy art. 177 § 1, 11, 4 i 41 K.p. (ochrona stosunku pracy), art. 1864 K.p. (powrót do pracy po urlopach związanych z rodzicielstwem) i art. 1881 K.p. (elastyczna organizacja pracy).
