Ustalanie wartości przychodu w postaci świadczenia polegającego na nieodpłatnym lub częściowo odpłatnym udostępnianiu pracownikowi mieszkania należy rozpatrywać na dwóch płaszczyznach: składkowej i podatkowej.
Płaszczyzna składkowa
W kontekście składek ZUS, wartość świadczenia w postaci udostępnienia mieszkania dla pracownika ustala się (zgodnie z § 3 rozporządzenia składkowego) według następujących zasad:
-
Jeżeli pracodawca określił ekwiwalent pieniężny w przepisach o wynagradzaniu (np. w regulaminie wynagradzania), wartość świadczenia ustala się w wysokości tego ekwiwalentu – aby można było mówić o spełnieniu warunku ekwiwalentności, pomiędzy kwotą świadczenia gwarantowaną pracownikom/zleceniobiorcom a rzeczywistą wartością świadczenia powinien zachodzić racjonalny związek. Fakt, że pracodawca może sam określić w regulaminach wartość ekwiwalentu nie oznacza, że może wskazać dowolną kwotę, gdyż przeczy to definicji ekwiwalentności, według której ekwiwalent to rzecz równa innej wartością czy towar, w którym jest wyrażona wartość innego towaru. Gdyby ustawodawcy chodziło wyłącznie o dowolną kwotę nie posłużyłby się w treści przepisu pojęciem ekwiwalentu (por. interpretacja ZUS Oddział w Gdańsku z 30 lipca 2020 r. – DI/100000/43/494/2020).
-
W przypadku braku przepisów o wynagradzaniu, wartość świadczenia ustala się w zależności od rodzaju lokalu:
- Dla lokali spółdzielczych typu lokatorskiego i własnościowego – w wysokości czynszu obowiązującego dla tego lokalu w danej spółdzielni mieszkaniowej.
- Dla lokali komunalnych – w wysokości czynszu wyznaczonego przez gminę.
- Dla lokali własnościowych (z wyłączeniem spółdzielczych) oraz domów prywatnych – w wysokości czynszu określonego według zasad i stawek dla mieszkań komunalnych na danym terenie (w miastach – w danej dzielnicy).
- Dla lokali w hotelach – w wysokości kosztu udokumentowanego rachunkami wystawionymi przez hotel.
Zauważmy, że świadczenie w postaci udostępnienia zatrudnionemu mieszkania / zakwaterowania może być zwolnione z podstawy wymiaru składek na podstawie § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia składkowego, jeśli:
- Wynika z układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu.
- Zatrudniony ponosi częściową odpłatność (np. symboliczną kwotę).
- Lokal jest własnością pracodawcy.
Jeśli powyższe warunki nie są spełnione, wartość świadczenia podlega oskładkowaniu.
Płaszczyzna podatkowa
Wartość pieniężną świadczeń w naturze lub innych nieodpłatnych świadczeń w kontekście podatkowym określa się zgodnie z art. 11 ust. 2-2b oraz art. 12 ust. 1-3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Jeżeli przedmiotem świadczenia jest udostępnienie lokalu, wartość ustala się według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu (art. 11 ust. 2a pkt 3).
W pozostałych przypadkach wartość ustala się na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia (art. 11 ust. 2a pkt 4).
Pamiętajmy, że ustalając „podatkową” wartość omawianego świadczenia niepieniężnego powinno uwzględniać się przede wszystkim ceny rynkowe dla podobnych nieruchomości w danej lokalizacji, ich stan, stopień zużycia oraz czas udostępnienia.
Jeśli pracownik ponosi część kosztów (np. opłaca czynsz w wysokości 500 zł), przychodem jest różnica między wartością rynkową a faktyczną opłatą pracownika (np. 2000 zł – 500 zł = 1500 zł).
Co ważne, zafundowanie (w całości lub części) pracownikowi lokum, może korzystać z wyłączenia z podstawy wymiaru zaliczki na podatek na mocy art. 21 ust. 1 pkt 19 ustawy PIT. W myśl tej regulacji, wolna od podatku jest wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania pracowników, do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 500 zł, o ile:
- miejsce zamieszkania pracownika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy oraz
- pracownik nie korzysta z podwyższonych zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodów, wynoszących obecnie 300 zł miesięcznie.
Ewentualnemu opodatkowaniu podlega nadwyżka ponad 500 zł.
Miejmy na uwadze, że:
- Jeżeli mieszkanie jest udostępniane kilku pracownikom, wartość świadczenia należy podzielić proporcjonalnie na każdego z nich, uwzględniając liczbę dni faktycznego korzystania z lokalu.
-
Koszty eksploatacyjne (np. media, opłaty administracyjne) również stanowią przychód pracownika i należy je uwzględnić w podstawie wymiaru składek i podatku, proporcjonalnie do liczby pracowników korzystających z mieszkania.
