Zmiany w składkach ZUS (w rozporządzeniu składkowym) od 1 września 2023 r.

W Dz.U. z 2023 r. pod poz. 1665 opublikowano rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 9 sierpnia 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Na jego mocy ustawodawca postanowił od 1 września 2023 r. przede wszystkim:

• podwyższyć do 450 zł kwotę wyłączenia z podstawy oskładkowania wartości finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu oraz
• zmodyfikować zasady przeliczania na złotówki ozusowanych przychodów osiąganych w walutach obcych.

Bardziej korzystne zwolnienie dotyczące posiłków

Od początku września 2023 r., stosownie do § 2 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia składkowego, wolna od składek ZUS jest wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu oraz wartość otrzymanych przez pracowników bonów, talonów, kuponów i kart przedpłaconych uprawniających do nabycia wyłącznie posiłków w placówkach gastronomicznych lub handlowych – do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 450 zł.

Jak wynika z powyższego, przywołana nowelizacja nie tylko podniosła miesięczny limit wyłączenia składkowego o 150 zł (z poziomu 300 zł) lecz także wskazała wprost, iż wyłączeniem tym objęta jest także wartość otrzymanych przez pracowników bonów, talonów, kuponów i kart przedpłaconych uprawniających do nabycia wyłącznie posiłków w placówkach gastronomicznych lub handlowych.

Zauważmy, że przez „posiłek”, o którym mowa wyżej, powinniśmy rozumieć zarówno gotowe posiłki jak i przetworzone produkty żywnościowe nadające się do bezpośredniego spożycia. Podkreślono to np. w interpretacji ZUS z 14 kwietnia 2023 r., sygn. WPI/200000/43/168/2023, w której dodatkowo czytamy, że zwolnieniu z oskładkowania nie podlega wartość bonów, talonów czy innych znaków towarowych umożliwiających zakup wszelkich towarów, zarówno spożywczych nieprzetworzonych jak i innych, np. przemysłowych bądź chemicznych.

 

Modyfikacja reguł przeliczeniowych

Zgodnie z §  4 rozporządzenia składkowego (po zmianie jego brzmienia od  1 września 2023 r.), stanowiące podstawę wymiaru składek przychody pracownika osiągane  w walutach obcych wypłacane przez:

• płatnika składek przelicza się na złote w sposób przyjęty w przepisach  o podatku dochodowym od osób fizycznych;
• pozostałe podmioty przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez NBP w dniu wypłaty, a jeżeli nie jest to dzień roboczy, to w następnym dniu, który jest dniem roboczym, a w przypadku gdy w tym dniu nie ogłoszono takiego kursu – według ostatniego kursu ogłoszonego przed tym dniem.

 

W uzasadnieniu do przedmiotowej zmiany wskazano, że:

• w myśl art. 11a ust. 1 ustawy PIT, przychody w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu;
• wspomniana regulacja wypełnia swoją funkcję w przypadku pracowniczych przychodów stanowiących podstawę wymiaru składek uzyskiwanych od pracodawców, którzy są płatnikami składek. W takich przypadkach płatnicy składek mają wiedzę o dacie uzyskania przychodu przez pracownika w walucie obcej, a co za tym idzie o tym jaka data kursu waluty obcej powinna zostać przyjęta przy przeliczeniu tego wynagrodzenia na złote. Płatnicy składek wypłacający środki na rzecz pracowników mają możliwość ustalenia momentu uzyskania przychodu przez pracowników (tj. postawienia środków do dyspozycji pracownika) zarówno w obrocie gotówkowym, jak i bezgotówkowym biorąc pod uwagę znajomość krajowych zasad rozliczeń bankowych;
• zastosowanie omawianej zasady nie jest jednak możliwe do zrealizowania w praktyce, gdy pracownik uzyskuje przychód w walucie obcej, który stanowi podstawę wymiaru składek, od podmiotów niebędących płatnikami składek, np. od zagranicznych kas urlopowych, tytułem świadczeń urlopowych i ekwiwalentów za niewykorzystany urlop. Dotyczy to m.in. wypłat otrzymywanych już po zakończeniu stosunku pracy od austriackiej – BUAK i niemieckiej SOKA-BAU ULAK kasy urlopowej. W Austrii i Niemczech składki od świadczeń urlopowych i ekwiwalentów pobierają oraz gromadzą tzw. kasy urlopowe. Takie instytucje finansowe funkcjonują w niektórych państwach UE, a pracodawcy zobowiązani są odprowadzać do nich składki urlopowe za swoich pracowników;
• obowiązek przynależności do kasy urlopowej nie dotyczy pracowników, którzy należą do kasy urlopowej w swoim kraju. W Polsce nie funkcjonują kasy urlopowe i dlatego dla polskich pracowników delegowanych do pracy np. w Austrii i Niemczech, przynależność do kasy urlopowej jest obligatoryjna. Podmioty te na mocy zawartych porozumień z ZUS przekazują bezpośrednio środki na należne składki. W takim przypadku to ZUS przejmuje zadanie płatnika składek w zakresie przeliczenia uzyskanego przez pracownika przychodu w walucie obcej na walutę krajową. Nie jest możliwe ustalenie przez organ rentowy dokładnej daty uzyskania przez ubezpieczonego przychodu, gdyż organ rentowy dysponuje jedynie datą, w jakiej zagraniczna kasa urlopowa przekazała zlecenie wypłaty należności;
• prowadzenie przez ZUS postępowań wyjaśniających z ubezpieczonymi w poruszonym zakresie, ze względu na koszty ich obsługi, jak też brak gwarancji skuteczności tych postępowań, szczególnie, że są to osoby, które zakończyły już wykonywanie zatrudnienia, jest całkowicie niezasadne. Dodatkowo wynik finansowy tych ustaleń (w postaci przypisu należnych składek) jest niewspółmierny do tych kosztów, gdyż różnice kursowe, które mogą przesuwać się zarówno w górę, jak i w dół, przy różnicach w terminach wynoszących od jednego do trzech, czterech dni, są zazwyczaj niewielkie;
• taki sam problem mają płatnicy składek, których pracownicy uzyskują przychody od zagranicznych podmiotów, a są one rozliczane przez samych płatników składek, gdyż muszą zostać uwzględnione w podstawie wymiaru składek;
• z przedstawionych względów niezbędna okazała się zmiana legislacyjna, która wprowadzająca przepis dotyczący środków pieniężnych wypłacanych w walutach obcych przez podmioty niebędące płatnikami składek na rzecz pracowników.

 

Zmiany porządkujące stan prawny

Pozostałe modyfikacje zapisane w noweli rozporządzenia składkowego mają charakter porządkujący obowiązującą materię prawną i sprowadzają się one do:

• uchylenia § 2 w ust. 1 pkt 1b rozporządzenia składkowego stanowiącego, iż podstawy wymiaru składek nie stanowią nagrody Ministra Gospodarki za szczególne osiągnięcia w eksporcie – nagrody te aktualnie nie są wypłacane, stąd uchylenie;
• uchylenia § 2 w ust. 1 pkt 5 rozporządzenia składkowego, w związku z uchyleniem ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej i zastąpieniem jej ustawą o obronie Ojczyzny, która w art. 306 ust. 2 prawo do odprawy w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia (obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy) przyznała od dnia 23 kwietnia 2022 r. wyłącznie pracownikom powołanym do terytorialnej służby wojskowej. Wyłączenie z podstawy wymiaru składek, o którym mowa w § 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia składkowego straciło zatem nie tylko swoje umocowanie ustawowe, ale stało się również bezprzedmiotowe ze względu na wskazanie przez ustawodawcę osób powołanych do terytorialnej służby wojskowej jako jedynych uprawionych do wspomnianej wyżej odprawy. Należy przy tym podkreślić, że odprawy wypłacane osobom powołanym do terytorialnej służby wojskowej, zarówno pod rządami uchylonej ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, jak i pod rządami obowiązującej obecnie ustawy o obronie Ojczyzny – nigdy nie korzystały z wyłączenia z podstawy ozusowania ustanowionego w przytoczonej regulacji. Miejmy także na uwadze, że nie funkcjonuje już także zasadnicza służba wojskowa w rozumieniu uchylonej ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej;
• zmodyfikowania brzmienia § 2 ust. 1 pkt 16a rozporządzenia składkowego poprzez dostosowanie je do zmian w ustawie o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw. Ustawa z 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw wprowadziła bowiem zmiany m.in. w zakresie typów szkół, zastępując z dniem 1 września 2019 r. dotychczasowe „szkolne punkty konsultacyjne przy polskich placówkach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej” „szkołami polskimi przy polskich placówkach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej”. W związku z tym, że „szkolne punkty konsultacyjne przy polskich placówkach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej” występowały w § 2 ust. 1 pkt 16a rozporządzenia składkowego, to trzeba było ten przepis znowelizować;
• uchylenia § 2 ust. 1 pkt 31 oraz pkt 32 rozporządzenia składkowego, gdyż aktualnie wyłączeń z podstawy wymiaru składek do przychodów określonych we wspomnianych przepisach nie stosuje się.