Przy ustalaniu tego czy i jakie składki ZUS naliczać od wynagrodzenia za umowę zlecenia, przesądzające powinno być to, jakim ubezpieczeniom podlega zleceniobiorca w okresie, za który przysługuje mu należność za pracę. Nie należy w poruszonym kontekście kierować się schematem podlegania ubezpieczeniom zusowskim na dzień wypłaty wynagrodzenia.

Myląca interpretacja ZUS

W interpretacji indywidualnej ZUS w Lublinie z 25 września 2023 r. (znak DI/200000/43/890/2023) stwierdzono, że przy rozliczaniu składek ZUS od umowy zlecenia decydujący jest schemat podlegania ubezpieczeniom na dzień wypłaty wynagrodzenia, a nie to, za jaki okres należne jest wynagrodzenie. W przywołanej interpretacji organ rentowy zgodził się z poglądem przedsiębiorcy występującego o wydanie interpretacji, że w kontekście rozliczeń zusowskich:

• przesądzające jest to, jakim ubezpieczeniom podlega zleceniobiorca w momencie wypłaty mu wynagrodzenia, a nie to jakim ubezpieczeniom podlegał on w okresie, za który wspomniane wynagrodzenie jest należne;
• powinniśmy kierować się metodą kasową, która wiąże uzyskanie przychodu z faktycznym wejściem w posiadanie określonych walorów pieniężnych lub możliwością faktycznego dysponowania nimi.

W ocenie autora, przedstawiona wykładnia przepisów nie jest prawidłowa i powinna stać się przedmiotem poszerzonej analizy ZUS. Z tego powodu, autor zwrócił się do organu rentowego z zapytaniem: czy wspomnianą wykładnię należy rozumieć szeroko w ten sposób, że jeśli przykładowo wypłacając zleceniobiorcy np. 3 listopada 2023 r. wynagrodzenie (określone w umowie kwotowo) za październik 2023 r., tj. za miesiąc, w którym podlegał on obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z umowy zlecenia, należy rozliczyć tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne, jeśli od 1 listopada 2023 r. z umowy zlecenia obowiązkowa jest dla zleceniobiorcy tylko składka zdrowotna?

W otrzymanej od ZUS odpowiedzi wyjaśniono, że:

• wskazana interpretacja orzeka w indywidualnej sprawie i wiąże ZUS wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została ona wydana;
• odnosząc się stricte do zapytania stwierdzić należy, że od przychodu wypłaconego z umowy zlecenie w listopadzie 2023 r. za październik 2023 r. należy naliczyć składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zgodnie ze schematem podlegania ubezpieczeniom zusowskim w miesiącu, za który należna jest wypłata.

 

Taki sam pogląd został wyrażony w interpretacji ZUS w Gdańsku z 18 stycznia 2024 r. (znak DI/100000/43/1263/2023), w której czytamy, że: „(…) dla ustalenia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za osobę posiadającą status studenta za kluczowe i pierwszorzędne znaczenie ma ustalenie okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia, a dopiero po dokonaniu tego ustalenia – należy ustalać wysokość podstawy wymiaru składki, termin i sposób jej rozliczenia. Istotnym jest, że obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym cechuje nadrzędność względem obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne, zaś obowiązek składkowy ma charakter pochodny (wtórny) wobec obowiązku podlegania ubezpieczeniom. Innymi słowy, obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne istnieje (może istnieć) tylko wtedy, gdy istnieje obowiązek ubezpieczeń społecznych (obowiązek podlegania tym ubezpieczeniom).

Skoro obowiązek opłacania składek stanowi kwestię pochodną względem obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym to nie ma uzasadnienia dla opłacania składek za okres, w którym dana osoba (tu osoba posiadająca status studenta) w ogóle nie była objęta obowiązkiem ubezpieczeń społecznych.

O obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne (…) decyduje to za jaki okres przysługuje wynagrodzenie z umowy zlecenia, a nie to kiedy zostanie wypłacone.

Nie decyduje tutaj termin wypłaty wynagrodzenia, lecz jego źródło oraz okres za który jest należne (okres niepodlegania ubezpieczeniom społecznym). (…)”.

 

Reasumując, przy ustalaniu podstawy wymiaru składek ZUS w sytuacji, gdy w danym miesiącu kalendarzowym zleceniobiorca uzyskuje wynagrodzenie za miesiąc poprzedni, w którym nie podlegał on ubezpieczeniom zusowskim (np. ze względu na posiadanie statusu studenta w wieku do ukończenia 26 lat), w dokumentach rozliczeniowych sporządzonych za wspomniany miesiąc nie należy rozliczać składek, pomimo że w miesiącu wypłaty wynagrodzenia zleceniobiorca podlega już obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.