Zmiany w prawie pracy (w kadrach i płacach) 2023 / 2024

W dniu 26 kwietnia 2023 r. weszła w życie ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Implementuje ona do polskiego systemu prawnego postanowienia dwóch dyrektyw:

1) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE. L Nr 186, str. 105) oraz

2) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE. L. Nr 188, str. 79).

Zmiany dotyczą m.in. następujących obszarów / aspektów:

• Dodatkowe przerwy w pracy wliczane do czasu pracy czyli dodatkowa przerwa trwająca co najmniej 15 minut jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika jest dłuższy niż 9 godzin oraz dodatkowa 15-minutowa przerwa w sytuacji, gdy dobowy wymiar czasu pracy pracownika jest dłuższy niż 16 godzin (zmodyfikowanie art. 134 K.p.);
• Wydłużenie wymiaru urlopu rodzicielskiego i przyznanie nieprzenoszalnej jego części (9 tygodni) dla każdego z pracujących rodziców;
• Przyznanie prawa do:
  • • zwolnienia od pracy (w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego) z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika, z zachowaniem prawa do połowy wynagrodzenia (nowy art. 148¹ K.p.),
    • bezpłatnego urlopu opiekuńczego (w wymiarze 5 w ciągu roku kalendarzowego) w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych (nowe art.: 173¹, 173² i 173³ K.p.);

• Zmiany w zakresie umów o pracę na okres próbny przewidujące m.in., że umowę o pracę na okres próbny zawiera się na okres nieprzekraczający: miesiąca – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy; 2 miesięcy – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż 12 miesięcy;

• Prawo do jednoczesnego zatrudnienia lub wykonywania pracy na innej podstawie (nowy art. 26¹ K.p.);
• Rozszerzenie zakresu informowania pracownika o stosunku pracy, co przejawia się m.in. w zmianie: treści umowy o pracę, informacji o warunkach zatrudnienia (także dla zatrudnionych wysyłanych do innego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego), ich zmianie oraz sposobie jej przekazywania przez pracodawcę (zmiana art. 29 i art. 29¹ K.p.);
• Umożliwienie pracownikom wnioskowania o zmianę rodzaju umowy i etatu (nowy art. 29³ K.p.);
• Objęcie pracowników szerszą ochroną przed zwolnieniem;
• Nowe zasady dotyczące szkoleń pracowników.

Z początkiem września 2023 r. częścią porządku prawnego stało się rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 9 sierpnia 2023 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – Dz. U. z 2023 r. poz. 1665. Na jego mocy ustawodawca postanowił od 1 września 2023 r. przede wszystkim:

• podwyższyć do 450 zł kwotę wyłączenia z podstawy oskładkowania wartości finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu oraz
• zmodyfikować zasady przeliczania na złotówki ozusowanych przychodów osiąganych w walutach obcych.

Po więcej szczegółów kliknij TU

Od 22 września 2023 r. zaczęła obowiązywać ustawa z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz.1667), która m.in. rozkłada nad zwalnianymi pracownikami nowy parasol ochronny. Jej istota polega m.in. na tym, że uznając wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne albo przywracając pracownika do pracy, sąd pracy na wniosek pracownika ma obowiązek (a nie tylko możliwość) nałożyć w wyroku na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudniania do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

Po więcej szczegółów kliknij TU

Jakby mało było modyfikacji w przepisach dotyczących kierowców w transporcie międzynarodowym obowiązujących od 2 lutego i 1 lipca 2022 r. oraz 1 stycznia 2023 r., to dodatkowo pracodawcy muszą wziąć pod uwagę nowości zapisane w ustawie z 28 lipca 2023 r. o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym (Dz.U. z 2023 r. poz. 1523). Przewidują one m.in., że:

• w przypadku kierowców, których miesięczny przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie, w skład przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne nie powinna wchodzić kwota stanowiąca równowartość 60,00 EUR za każdy dzień pobytu poza granicami Polski;
• wolna od podatku PIT jest część przychodów kierowców wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe uzyskiwanych ze stosunku pracy lub umowy zlecenia, za każdy dzień pobytu zagranicą w wysokości stanowiącej równowartość 20 euro, licząc od pierwszego dnia tego pobytu.

Polecamy wpis: Ustawa o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym (zmiany od 19 sierpnia 2023 r. + kalkulator wynagrodzeń)

 

W dniu 5 sierpnia 2023 r. w życie weszło rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 3 lipca 2023 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych, informacji o zawartych umowach o dzieło oraz innych dokumentów. Wspomniany akt prawny dodaje m.in. do kodów przerwy w opłacaniu składek nowy kod „131 – urlop opiekuńczy  w rozumieniu art. 173¹ K.p.”.

Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego – skutki dla pracodawców

Mocą rozporządzenia Ministra Zdrowia z 14 czerwca 2023 r., opublikowanego w Dz.U. pod poz. 1118, zdecydowano o odwołaniu z dniem 1 lipca 2023 r. na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego. Tym samym przesądzono o odejściu od szczególnych rozwiązań ustanowionych w związku z wirusem SARS-CoV-2.  Tym samym przesądzono o odejściu od szczególnych rozwiązań ustanowionych w związku z wirusem SARS-CoV-2. Wiele z nich dotyczy obszaru prawa pracy i ubezpieczeń z zakresu ZUS.

Powyższa zmiana dla pracodawców oznacza m.in.:

• koniec zawieszenia obowiązku przeprowadzania okresowych szkoleń bhp oraz wykonywania profilaktycznych badań okresowych pracowników,
• przywrócenie tzw. fikcji doręczenia przesyłek dwukrotnie awizowanych,
• konieczność podjęcia w razie potrzeby działań w zakresie legalizacji pobytu i pracy w Polsce cudzoziemców, co do których miały zastosowanie specjalne uregulowania wprowadzone z powodu epidemii wirusa SARS-CoV-2.

Po więcej szczegółów odsyłamy do artykułu: Skutki dla pracodawców odwołania stanu zagrożenia epidemicznego

Ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz 641) wprowadziła nowe rozwiązania prorodzicielskie i propracownicze. Zasadniczej zmianie uległy przepisy regulujące prawo do urlopu rodzicielskiego oraz do zasiłku macierzyńskiego. Przepisy te należy stosować od 26 kwietnia 2023 r., przy czym wspomniana ustawa nowelizująca zawiera także przepisy regulujące sytuację ubezpieczonych w okresie przejściowym, tj. tych, którzy nabyli prawo do zasiłku macierzyńskiego przed 26 kwietnia 2023 r.

Modyfikacji uległy m.in.:

• wymiar zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego,
• wysokość zasiłku macierzyńskiego,
• okres wykorzystywania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego,
• zasady składania dokumentów stanowiących podstawę do ustalania prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego.

Zmieniono również zasady ustalania prawidłowego okresu wypłaty zasiłku chorobowego, opiekuńczego i świadczenia rehabilitacyjnego w związku ze skorzystaniem przez świadczeniobiorcę z nowo wprowadzonego urlopu opiekuńczego. W szerszym aspekcie opisuje to artykuł: Zmiany w zasiłkach od 26 kwietnia 2023 r. – wyjaśnienia ZUS.

Szerzej temat ten omówiliśmy w artykule: Podstawa świadczeń chorobowych a umowa zlecenia zawarta z własnym pracownikiem

Praca zdalna i kontrola trzeźwości

W dniu 6 lutego 2023 r. w Dz.U. pod poz. 240 opublikowano ustawę z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, która dotyczy głównie dwóch podstawowych zagadnień prawnych:

• wprowadzenia pracy zdalnej jako stałej formy świadczenia pracy umocowanej w Kodeksie pracy, (przy jednoczesnym uchyleniu regulacji pracy zdalnej w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych) oraz uchylenia dotychczasowej regulacji dotyczącej telepracy;
• umożliwienia pracodawcom prowadzenia w miejscu pracy kontroli pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu.

Powyższe oznacza, że dzień wejścia w życie:

• „kodeksowych” przepisów o pracy zdalnej to 7 kwietnia 2023 r. (czyli po upływie dwóch miesięcy od dnia wspomnianej publikacji);
• regulacji dotyczących kontroli trzeźwości pracowników to 21 lutego 2023 r.

Od 21 marca 2023 r. w rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 10 grudnia 2018 r. w sprawie prowadzenia dokumentacji pracowniczej, przewidziano podział akt osobowych na 5 (w miejsce funkcjonujących w okresie od 1 stycznia 2019 r. do 20 marca 2023 r. czterech) części.

Wspomniane części obejmują:

• etap ubiegania się o zatrudnienie (część A akt osobowych),
• etap nawiązania stosunku pracy i przebiegu zatrudnienia (część B akt osobowych),
• etap ustania stosunku pracy (część C akt osobowych),
• wyodrębnioną część dotyczącą ponoszenia przez pracownika odpowiedzialności porządkowej lub odpowiedzialności określonej w odrębnych przepisach (część D akt osobowych),
• dokumenty dotyczące kontroli trzeźwości pracowników lub kontroli na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu (część E akt osobowych).

Co więcej, 23 maja 2023 r. w życie weszło rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie świadectwa pracy (Dz.U. z 2023 r. poz. 912). Jego cel  to dostosowanie treści świadectwa pracy do modyfikacji w uprawnieniach pracowniczych wprowadzanych nowelizacjami przepisów K.p. Przewiduje ono, że w omawianym dokumencie:

• powinna być wykazywana informacja o zwolnieniu od pracy z powodu siły wyżej oraz o urlopie opiekuńczym – odpowiednio w ust. 6 pkt 1 i w ust. 6 pkt 3 świadectwa pracy;
• powinna być ujmowana informacja o liczbie dni wykonywania okazjonalnej pracy zdalnej, w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy – w ust. 6 pkt 10 świadectwa pracy;
• wskutek uchylenia art. 179¹p. oraz art. 182^1c § 3 K.p., zapis dotyczący urlopu rodzicielskiego w ust. 6 pkt 6 świadectwa pracy powinien brzmieć po zmianie: „6) wykorzystał urlop rodzicielski w wymiarze ………………… w …………… częściach”.

Poruszone zagadnienia zgłębiają artykuły:

• Świadectwo pracy 2023 – jak wypełniać nowy wzór 

oraz

• Praca zdalna i kontrola trzeźwości a zmiany w aktach osobowych czyli w zasadach przechowywania dokumentacji pracowniczej